door Jan Stel

Brussel: we komen eraan!

door Jan Stel

20-10-2025

De Grootouders voor het Klimaat pleiten al jaren voor een beter openbaar vervoer. Dit zou één van de kernpunten van elk rechtvaardig klimaatplan moeten zijn. Om hier aandacht voor te vragen rijdt er een GvhK-tram mee tijdens de grote demonstratie in Brussel op zondag 5 oktober. Ik zal het verbouwereerde gezicht van mijn collega demonstrant nooit vergeten toen ik haar in een jolige bui vroeg: Stoppen jullie ook bij Brussel-Noord? Een impressie …

Op zondagmorgen 5 oktober, ben ik als opa Jan een Goede Voorouder en neem ik de trein van 12.01 uur richting Brussel-Noord, via Mechelen. Al weken was ik van plan om deel te nemen aan deze Klimaatmars. Het is heel bijzonder om, omringd door de politie, de gekste ‘overtredingen’ te mogen doen, zoals stoplichten negeren en midden op de Koning Albert II laan of de Wetstraat te gaan lopen. De vreedzame, vrolijke, gezellige en luidruchtige mars is een succes. Zo’n 30.000 verontruste burgers laten hun stem horen. Ze eisen een beter klimaatbeleid én het beëindigen van de jaarlijkse subsidies van 15 miljard euro voor fossiele brandstoffen. Zo los je de huidige bezuinigingen makkelijk op. Onderstaand een impressie.

De trein

In Puurs heb je een klimbrevet nodig om in de trein te kunnen komen. Voor reizigers met een rollator is het daarom een heel avontuur om met de trein te gaan. Eenmaal aan boord zit de stemming er direct goed in. Een mevrouw heeft een protestbord bij zich waarop staat Ik ben voor bomen. Twee meisjes werken aan hun protestbord, daarbij geholpen door medereizigers met soms tegenstrijdige adviezen. In Mechelen stap ik over op de trein naar Brussel Noord. Die zit propvol. Als vrolijke haringen in een ton rijden we naar onze bestemming.

Aankomst in Brussel

Ik verdwaal altijd in het Brussel-Noord station. Gewoonlijk zorgt de politie ervoor dat je niet de hoofdingang uit kan. Dan ben ik helemaal de weg kwijt. Dit keer mag dat wel. Toch vraag ik een agent om de weg. Hij legt mij dat geduldig in gebroken Nederlands uit. En het klopt precies. Ik loop vlot naar het begin van de Koning Albert II laan om mijn vrienden van de Vlaamse Grootouders voor het Klimaat te zoeken. Het is één uur geweest en iedereen – van jong tot oud – staat te popelen om te kunnen beginnen. Het is een kleurrijke bedoening. Je komt de vreemdste en meest creatieve protesten en demonstranten tegen. De sfeer zit er goed in. Iedereen is vriendelijk maar wel gedreven om in een tijd waarin miljarden naar defensie stromen en de sociale voorzieningen onder druk staan in een steeds rechtser wordende samenleving, een duidelijk punt te maken.

Het is een kleurrijke bedoening. Je komt de vreemdste en meest creatieve protesten en demonstranten tegen

De organisatie

De Klimaatmars wordt georganiseerd door de Klimaatcoalitie, die een brede waaier aan ngo’s, mutualiteiten, vakbonden en burgerbewegingen uit heel België verenigt. Sinds 2008 voeren meer dan 100 organisaties binnen deze koepel campagne voor eerlijke en noodzakelijke maatregelen om onze klimaatcrisis aan te pakken. Dat doen ze heel efficiënt door op basis van gedegen wetenschappelijke feiten druk uit te oefenen op de politiek en hun beleidsmakers, voor een verantwoord en daadkrachtig klimaatbeleid.

En daar ontbreekt het in België, en vooral in Vlaanderen, al jaren aan. Klimaatminister Zuhal Demir laat een spoor van wanbeleid na met haar ‘haalbaar en betaalbaar’ mantra. Dat in een tijd waarin er op Europees niveau en na maandenlange protesten van klimaatjongeren, juist veel aandacht was voor onze klimaatcrisis en de bestrijding ervan via de Green Deal en de Klimaatwet. Ook de huidige Vlaamse en federale regering nemen hun verantwoordelijkheid in de grootste crises (vervuiling, klimaat en biodiversiteitsverlies) ooit niet op. En daarom komen verontruste burgers weer op straat.

Grootouders voor het Klimaat, Gvhk

Mijn GvhK-hesje hangt al jaren over mijn bureaustoel en mijn petje ligt op een plank met fossielen in de boekenkast. Ik heb ze in mijn rugzakje gestoken en doe ze in Mechelen aan. Opa Jan verandert zo in een activist. Het zal je maar overkomen op je oude dag. Ik weet dat de Grootouders vooraan op de Koning Albert II laan staan. Maar ik zie ze niet en loop dan maar de gigantische menigte in. Onderweg zie ik een spandoek van de Belgische Klimaatzaak. Ik maak er een foto van en we glimlachen elkaar vriendelijk en begrijpend toe. Ook in deze zaak heeft de Belgische, Vlaamse, Waalse en ‘Duitse’ politiek de burger in de kou gezet. Dwarsliggen en de uitspraken van rechters negeren is wat ze doen.

De huidige Vlaamse en federale regering nemen hun verantwoordelijkheid in de grootste crises ooit (vervuiling, klimaat en biodiversiteitsverlies) niet op

Dan hoor ik de vrolijke tonen van de cancan muziek van de Franse componist Jacques Offenbach, zie ik de vier GvhK-muzikanten en beluister ik het voor deze gelegenheid gevormde GvhK-koor of creatieve kliek zingen. Onze duizendpoot Dirk van der Roost die naar de COP30 in Brazilië zal gaan, blaast met bolle wangen op zijn onafscheidelijke trompet. Het is een gezellig boel. Ik zie bekenden, maar ja je kunt natuurlijk niet iemand omarmen als ze aan het zingen is. Er is een nieuw lied ingestudeerd dat het Kantel-moment is gedoopt. Het verwijst naar de vele kantelpunten op aarde die in de gevaren zone zitten door onze klimaatopwarming. Een bekend voorbeeld is de vertragende Golfstroom.

Ik voel me weer helemaal in mijn element, maak een aantal foto’s en sluit me als één van de allereerste ambassadeurs van de Grootouders aan als bannerdrager. Het aantal banners is veel groter dan vroeger. Ik zie er zo vier verschillende die allemaal de ambities van de Grootouders voor het Klimaat weergeven. Nieuw is de banner met de tekst Wees een Goede Voorouder. Dat is een concept, waarin alle aardbewoners hun verantwoordelijkheid nemen als voorouder van iedereen (en alles) wat na ons op de aarde zal leven. Dit zou eigenlijk vanzelfsprekend moeten zijn!

Dat is dan ook miljoenen jaren lang bij onze voorouders wel het geval geweest. Het maakt niet uit welke prehistorische voorouder je neemt: ze waren Goede Voorouders, onder vaak uiterst moeilijke omstandigheden. Zelfs onze neven de neanderthalers, waar we soms het bed mee deelden en die elkaar soms en wellicht ook ons, opaten als het even echt tegen zat, waren Goede Voorouders. Inheemse volkeren in bijvoorbeeld het Amazonewoud zijn Goede Voorouders. Maar wij hebben onze banden met de natuur verloren. Wij buiten de natuur uit en stellen ons er vaak op religieuze gronden boven. Wij vinden dat we, dankzij onze technologische ‘vooruitgang’, alles kunnen en mogen. Wij vervuilen niet alleen de atmosfeer (onze klimaatcrisis), maar ook het land en de oceaan. Wij maken er gewoon een zootje van.

Wij vervuilen niet alleen de atmosfeer (onze klimaatcrisis), maar ook het land en de oceaan

Onze klimaatcrisis kent geen grenzen

Dat onze klimaatcrisis evenals de vervuilingen en het verlies aan biodiversiteit geen grenzen kent, betekent dat alle landen mee moeten. Daarvoor is 10 jaar geleden het Akkoord van Parijs afgesloten. Men beloofde toen plechtig en in een jubelstemming, dat men er alles aan zou doen om onze klimaatnoodtoestand een halt toe te roepen. Na 10 jaar kunnen we een balans opmaken. De conclusie is duidelijk: velen, en zeker de meeste Vlaamse en Belgische politici, laten het afweten. ‘Eerst onze mensen’, las ik op de ramen van het verlaten kantoorgebouw van het Vlaams Belang.

Alle beelden zonder copyright verwijzing, zijn van GvhK/ Liesbet Croughs.

Wil je dit blogbericht graag afdrukken of de foto's groter bekijken?
Klik hier om het PDF-bestand te openen.

Lees meer over

Puurs-Sint-Amands adopteert Gansakkermolen

Dodentocht 2025, een sportief en aangenaam volksfeest

Stoom en ons vooruitgangsgeloof

Puurs-Sint-Amands adopteert Gansakkermolen

door Jan Stel

29-09-2025

Door de uitvinding van de staakmolen werd het graafschap Vlaanderen 1000 jaar geleden, de innovatieve bakermat van de windmolen. Eeuwenlang voorzagen molens ons van brood. Hierdoor speelden ze een bijzondere en boeiende rol in onze samenleving. Jan Stel bezocht op Open Monumentendag de pas geopende en volledig gerestaureerde Gansakkermolen in Sint-Amands.

De Schelde is een oude rivier. Miljoenen jaren heeft ze klimaat- en zeespiegelverandering doorstaan, totdat de mens zich tienduizenden jaren geleden ook liet zien. Neanderthalers en wij jaagden in het gebied. De Romeinen brachten legerkampen, heerbanen en watermolens. De warme Middeleeuwse klimaatverandering bracht economische ontwikkeling, voorspoed en urbanisatie, waardoor het graafschap Vlaanderen tot bloei kwam. Uiteindelijk ontstond het huidige België en onze tijd van industriële ontwikkeling, bevolkingsgroei, welvaart en urbanisatie. De Schelde ziet het, op het rustige tempo van een getijdenrivier, allemaal aan. Voor haar zijn mensen vervuilende, bezige bijen.

Windvangers uit Vlaanderen

De geschiedenis van Vlaanderen is nauw verbonden met molens. Zo’n 1000 jaar kenmerkte de windmolen het landschap in de Nederlanden, naast de water – en rosmolens. De laatste werd door dieren, zoals paarden, aangedreven. Met de uitvinding van de staakmolen, ergens in de 10de eeuw, werd het graafschap Vlaanderen de bakermat van een reeks van innovaties op dit gebied. Evenals de stoommachine vele eeuwen later, markeert de uitvinding van de Vlaamse staakmolen een kantelpunt in de geschiedenis. De molen is een mechanisch hoogtepunt. De houten molen balanceert immers op een naar alle windrichtingen verdraaibare of, in de taal van de molenaars, verkruibare eiken staak of standaard. Het geheel is een subtiel spel tussen evenwicht, kracht en beweging. Met een bezoek aan de Gansakkermolen stap je in een ander tijdperk, met zijn door de natuur bepaald tempo en ritme.

Met een bezoek aan de Gansakkermolen stap je in een ander tijdperk, met zijn door de natuur bepaald tempo en ritme

Uiteraard werden molens verder ontwikkeld en naast het malen van graan, ook voor andere taken gebruikt. Er ontstonden een reeks van gespecialiseerde molens, zoals de olie-, polder-, zaag-, papier en buskruitmolens. Vlaamse abdijen hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling hiervan. Zo gauw het mogelijk was de windkracht te oogsten, kwam de belastingdienst kijken. Hierdoor kreeg de landheer het recht om de wind te gebruiken en een molen te drijven in ruil voor het jaarlijkse windgeld. Molens werden overigens vaak door de molenaar gepacht, omdat ze de investering niet konden betalen.

Gansakkermolen uit en in de wind

Sinds 1797 drukte de Gansakkermolen, een koren- en moutmolen, zijn stempel op het Geelse stadsbeeld. Langzamerhand werd hij opgeslokt door de vele uitbreidingen van deze stad in de Kempen. Hierdoor werd de windvang steeds minder. Dat was heel vervelend, want wat is een windmolen zonder wind? Ondanks de in 1981 verkregen status van beschermd monument, raakte hij in verval. In 2014, werd de molen afgebroken, verkocht aan de Koninklijke Vereniging voor Natuur- Stedenschoon (KVNS) en geadopteerd door onze gemeente.

Samen met de Stichting Kempens Landschap tovert de gemeente deze historische plek om tot een levendige en voor fietsers en wandelaars goed bereikbare ontmoetingsplek, waar je ook kunt genieten van een kop koffie

De vakkundige restauratie werd gedaan door de molenbouwer Wim Adriaens uit het Nederlandse Weert. Hij is de zevende generatie van deze bekende molenmakersfamilie uit de 18de eeuw. Zij lieten de Gansakkermolen als een feniks herrijzen bovenop een bestaande molenbelt van Sint-Amands. Daar heeft tot 1903 een gelijkaardige Schelde- of Koutermolen gestaan. Deze in de 13de eeuw gebouwde houten korenwindmolen langs de Schelde, is nu in ere hersteld. Samen met de Stichting Kempens Landschap, (SKL) tovert de gemeente deze historische plek om tot een levendige en voor fietsers en wandelaars goed bereikbare ontmoetingsplek, waar je ook kunt genieten van een kop koffie.

Open Monumentendag

Op Open Monumentendag, twee dagen na de formele feestelijke opening, werd de Gansakkermolen in al zijn nieuwe glorie aan het publiek gepresenteerd. Ik was er vroeg bij, evenals tientallen andere nieuwsgierigen. Het krappe onafgewerkte parkeerterrein stond al bijna vol met auto’s. De Heras bouwhekken waren versierd met vrolijke SKL-vlaggetjes. De Stichting had een prijsvraag georganiseerd. Wanneer je vier vragen goed beantwoorde, mocht je een zwier aan het rad van fortuin geven. Dat alles werd in goede banen geleid door Katrien van de SKL.

Omdat de eigenaar van de Beansaway Coffee Bar zich nog aan het installeren was, besloot ik in de rij te gaan staan voor een bezoek aan de molen. Molenaars vangen je op; “nog twee mensen” zeiden ze tegen elkaar. Ik vroeg mij af wat mij dan zou overkomen. Ik was de derde persoon af die het trapje van de berg opklom en werd naar de indrukwekkende staart van de molen gestuurd. Daar bekeek ik hoe men de steile trap naar de ingang van de molenkap beklom. Een jonge vrouw met twee kinderen had haar handen vol, terwijl een wat oudere dame geduldig achter hen aan de trap op klom.

Als laatste kwam ik op de galerij aan en liep de molen in. Daar werd de groep in tweeën gespitst. De ene helft ging naar boven om de twee maalkuipen te bekijken. Ik bleef beneden en volgde de enthousiaste uitleg van molenaar Kjell. Op mijn vraag vertelde hij mij dat er zes molenaars zijn, waarvan twee afgestudeerd. Ze zijn allemaal vrijwilligers en hebben in hun vrije tijd een opleiding van één jaar gevolgd. Na een half jaar is er een theoretisch examen, waarna men vervolgens 100 uur ervaring opdoet op andere molens voor men zich molenaar mag noemen. Een molenaar is ook nu nog een echte ambachtsman. Zo regelt hij de snelheid van de wieken door er afhankelijk van de windsterkte, molenzeilen met verschillende oppervlaktes op te leggen. Hij zorgt er ook voor dat de molen recht in de wind wordt gedraaid en gestopt (vangen) als het te hard waait.

6 vrijwillige molenaars, van wie 2 afgestudeerd, volgden in hun vrije tijd een eenjarige opleiding met examen en 100 uur praktijkervaring bij andere molens, want een molenaar is ook vandaag nog een echte ambachtsman

Het bezoek aan de tweede verdieping was zeer de moeite waard. De organisatie ervan was wel komisch, omdat de andere groep eerst de behoorlijk steile en smalle trap af moest zien te komen. Dat lukte uiteindelijk. De twee kinderen en hun zeer bezorgde moeder, kwamen veilig beneden aan. Op het moment dat de eersten naar boven wilden gaan, bleken er nog een reeks nakomers naar beneden te moeten. Die zijn er immers altijd. Al met al was het een gezellige boel en was iedereen behoorlijk onder de indruk van deze schitterend gerestaureerde Puurse molen.

De Molen als cultureel erfgoed met een erotisch tintje

Windmolens hadden een opvallende plaats in het Vlaamse landschap en daardoor ook in de (schilder)kunst. Meesterschilders, zoals Pieter Brueghel (ca.1525-1569) en zijn nakomelingen, evenals Jeroen Bosch (ca. 1450-1516), gaven de windmolen een belangrijke plek in hun schilderijen. De windmolen werd een stijlfiguur en werd als medium tussen hemel en aarde (af)geschilderd. Later namen Nederlandse schilders, zoals Jacob van Ruisdael (1628-1682), dit over. In de Lage Landen drukten de molens immers een grote stempel op het economische en maatschappelijke leven.

Onze voorouders zagen in een windmolen veel meer dan een ingenieuze machine die graan maalde. De molen was in hun korte bestaan een symbool van macht, van huwelijk en voortplanting, van hoop, van toekomst en van de voortschrijdende tijd, van noeste vlijt én van erotiek en losbandigheid. Op elkaar wrijvende molenstenen en de omvorming van zaad en graan tot levenwekkend meel en brood, de graanzak die buiten hing en de grote molenstaart, riepen seksuele en erotische fantasieën op.

Molens in stedelijk gebieden kregen dan ook tot de verbeeldingsprekende namen, zoals het Arendwijf, de Bordeelmolen, de Duvelinne, de Grijpsack, de Helse Draecke, de Schudzak, de Wijde kont, enz. Maar molens waren ook symbolen van zware arbeid en kwelling die Jeroen Bosch verwerkte in zijn helse taferelen. De molenaar, zijn vrouw en zijn dochter, zijn knecht en zijn kat pasten perfect in dit plaatje. Zij speelden de rol van verleiders, vrienden van de duivel of kwade geesten.

Een bezoek aan deze prachtig gerestaureerde windmolen aan de boorden van de eeuwige Schelde is zeer de moeite waard. Vooral als je even over het hekje stapt en door een weide met bloemen loopt om een foto van de voorkant ervan te maken. Er is een gezellig terras dat wacht op een uitbater die de fietsers en de wandelaars van een kop koffie kan voorzien.

Lees meer over

Dodentocht 2025, een sportief en aangenaam volksfeest

Stoom en ons vooruitgangsgeloof

ASPERGEpunt in Puurs-Sint-Amands, geboortegrond van de ‘Asperges de Calfort’

Dodentocht 2025, een sportief en aangenaam volksfeest

door Jan Stel

26-08-2025

De Dodentocht is een jaarlijkse sportieve wandeltocht door het mooie Klein-Brabantse Scheldeland voor jong en oud, op de tweede vrijdag van augustus. Binnen 24 uur moet een afstand van 100 km worden afgelegd. Hoewel het vertrek- en aankomstpunt in Bornem liggen, kun je bij zo’n lange tocht uiteraard niet om Puurs heen. 12.643 wandelaars trotseren de nacht van 8 augustus en een groot deel van de zaterdag, om dit niet geringe parcours af te leggen. Ze worden ondersteund door familie en vrienden, onder de goedkeurende ogen van talloze enthousiaste supporters die óf een pint nemen óf aan de koffie zitten in het kloppende Puurse Dorpshart, met zijn vrolijke en verkoelende fonteinen.

Weddenschap loopt letterlijk uit de hand

Het verhaal wil dat een paar vrienden in het Bornemse jeugdhuis Kadee, wellicht na een paar pinten, op het idee van de Dodentocht kwamen. Ze hadden, sportief als ze waren, deelgenomen aan de Nijmeegse Vierdaagse in Nederland. De eerste Dodentocht werd in 1970 georganiseerd. Er waren

12.643 wandelaars trotseren de nacht van 8 augustus en een groot deel van de zaterdag, om dit niet geringe parcours af te leggen

65 deelnemers, waarvan 47 de finish haalden. Dat is een slaagpercentage van 72,3%. Tot op de dag van vandaag loopt ongeveer twee-derde van de deelnemers deze tocht door de nacht in weer en wind uit. Dat gebeurt elk jaar, behalve toen de Coronapandemie in 2020, roet in het eten gooide. De Dodentocht werd voor het eerst uitgesteld. In 2021 volgde dan een ‘light-editie’, waarbij de wandeling met ten hoogste 900 deelnemers in twee opeenvolgende dagen van elk 50 km, kon worden afgelegd. Deze editie werd in die zomer op meerdere weekends georganiseerd om het aantal deelnemers te spreiden en toch enkele duizenden deelnames mogelijk te maken.

In de streek leidt deze zware tocht tot een reeks van ‘dorpsfeesten’ bij de controlepunten. Toen we nog in het naburige dorp Ruisbroek woonden, was het een gezellig treffen op de Parking IJzergieter. Daar was een Rode Kruis post en stond er een grote tent met frisdrank én hopen bananen, die de wandelaars kregen. Bij goed weer genoot je van de zwoele zomeravond, ontmoette kennissen en vrienden, pakte een pint en kletste wat af.

Sinds 1970 is de Dodentocht uitgegroeid tot een uitstekend georganiseerde, internationaal evenement met duizenden deelnemers en vrijwilligers. In 2009 werd de kaap van 10.000 deelnemers genomen tijdens de veertigste editie. In 2016 werd een recordaantal deelnemers bereikt, namelijk 12604. Vanaf 2017 wordt er enkel nog met voorinschrijvingen gewerkt, en sinds 2018 geldt er een maximumaantal inschrijvingen van 13.000 deelnemers. De Dodentocht is populair in binnen- en buitenland. Je moet er vlot bij zijn, want de kaarten zijn meestal in een paar uur verkocht.

Familiegebeuren zonder zwerfvuil

Zaterdagochtend besloten mijn camera en ik boodschappen te gaan doen bij onze beenhouwer bij het Dorpsplein. Ik was benieuwd naar de vroege vogels. Het is immers bekend dat er altijd een groepje deelnemers is die als hazewindhonden om 21.00 uur in Bornem vertrekken en er de volgende ochtend al terug zijn voor dat de post om 07.00 uur weer open is. Ik pikte nog het staartje van die groep mee. Enigszins verbouwereerd keek ik naar het tafereeltje waarbij een moeder met kind en haar partner een deelnemer aanmoedigden. Nog niet goed wakker dacht ik verbouwereerd: ‘Hè, een moeder met kind? Amai!’ Dit beeld typeert de vriendelijke en gezellige sfeer tijdens dit internationale evenement. Even later werd ik ingehaald door een oudere man met een Zweedse vlag. ‘god morgon, lycka till!’ zei ik spontaan in mijn rudimentair Zweeds. Hij reageerde niet. De vlag ging al snel de hoek om naar de post in cc Binder.

Onze klimaatcrisis gaat, of je dat nu wel of niet wilt zien, helaas gewoon door

De Dodentocht is geen wedstijd, maar een in- en ontspannende stevige en zware wandeling door het Scheldeland. Dankzij onze klimaatcrisis, waarvoor de Vlaamse regering weer eens enthousiast zijn kop in het zand heeft gestoken, was het een zeer warme dag. Toch was het minder warm dan in 2022, dat toen ook het warmste jaar ooit werd. Toen was er een hittegolf, waardoor het gezondheidsrisico om zo’n zware inspanningen te leveren te groot was. De wandeltocht werd toen ingekort tot 66,6 km. Onze klimaatcrisis gaat, of je dat nu wel of niet wilt zien, helaas gewoon door. Onze vervuilende broeikasgassenuitstoot blijft toenemen, evenals de temperatuur en het aantal bosbranden in Europa. De vzw 100 Km Dodentocht – Kadee zorgt dan ook op elke controlepost voor watertappunten. Maar liefst 1300 vrijwilligers leiden dit fantastische evenement in goed banen. Chapeau en hulde aan de vrijwilligers, het Rode Kruis en de politie!

Het publiek geniet en moedigt aan

De jongste deelnemer die de tocht uitliep is Lili Kiekens uit Mariekerke, lees ik in het Nieuwsblad. Haar familie is uiteraard heel trots op haar. Dat zou ik ook zijn als het mijn dochter was geweest. Je mag pas aan de Dodentocht deelnemen in het jaar waarin je 16 wordt. Dat staat duidelijk in het reglement van de Dodentocht. Dit regelement verklaart deels waarom het zo’n prettig festijn is. Zo is het verboden om uiting te geven aan een politieke of religieuze mening, reclame te maken, wapens te dragen, huisdieren mee te nemen, een vervoermiddel te gebruiken, luidspelende radio’s mee te nemen, nordic walking wandelstokken te gebruiken, enz. Gewone rolstoelen voor gehandicapten zijn wel toegestaan. Het is een heel praktisch reglement dat er op gericht is er een mooie uitdaging voor iedereen van te maken. Overtredingen leiden tot (blijvende) schorsing.

De sfeer in het dorp is heel bijzonder tijdens de Dodentocht. Het mooie weer nodigt uit om een terrasje te pakken en te genieten van het festijn dat aan je voorbijtrekt .Soms loopt iemand na bijna 75 km een beetje mank vanwege de blaren of spierpijn. De familie brengt van alles en lopen stukjes mee. Zo zag ik een mevrouw die een Engelse cockerspaniël droeg en een deelnemer moed in sprak. Het hondje had het blijkbaar warm. Langzaam schoof ze in de richting van de fonteinen met vrolijk spelende kinderen …. en hield haar lievelingshondje even in de straal van een afkoelende fontein! Daarna liep ze wat schuchter verder. Ik schoot in de lach.

De oudste deelnemer was Jekka Goemans die de tocht vorig jaar voor het eerst deed, vergezeld van haar kinesiste legde deze 88-jarige vrouw het parcours af

De oudste deelnemer was Jekka Goemans uit Antwerpen die de tocht vorig jaar voor het eerst deed. Vergezeld van haar kinesiste legde deze krasse 88-jarige vrouw (waar blijven de mannen?) het parcours af. Vlak voor 20.00 uur liep ze fier en onder luid applaus over de eindstreep. Opgeven? Dat woord kent ze niet. “Ik ben te fier, wat zeg ik, te zot om op te geven”, zegt ze tegen de Gazet van Antwerpen. Wij zijn trots dat we Paulien kennen die de Dodentocht voor de zevende keer liep. Paulien is een vriendelijke en kundige verpleegster bij de thuiszorg die mijn vrouw na een schouderoperatie verzorgt. Dat doe ze heel goed.

Ik vroeg haar of ze last had gehad van de wegomleidingen van de Dodentocht. Dat had ze niet. Enthousiast vertelt ze ons dat ze weer had meegedaan. Ik was niet alleen zwaar onder de indruk, maar ook geïnteresseerd naar haar bevindingen, vanwege dit blog. “Wat neem je mee?” vroeg ik. “Water, muziek, een koptelefoon en een poncho” was het antwoord. In gedachten voegde ik daar spontaan een goed humeur aan toe. De blaren had ze zelf doorgeprikt toen ze weer thuis was. Ook wisselde ze niet, zoals velen doen van sokken en schoenen. Er zijn deelnemers die om de 10 km schone sokken aandoen en na 50 km van schoenen wisselen. Het kost € 59 om mee te kunnen doen. Mocht je een warme maaltijd willen dan komt daar nog € 10 bij. Dat had ze niet gedaan. Kordaat als ze is, schoot ik in de lach toen ze zei dat ze haar schoenen pas thuis uitdeed. Haar opgezwollen voeten gingen ‘plof’ spontaan over in een andere vorm die echt niet meer in haar schoenen pasten.

Alle foto's zijn door de auteur gemaakt: Jan Stel

Lees meer over

Stoom en ons vooruitgangsgeloof

ASPERGEpunt in Puurs-Sint-Amands, geboortegrond van de ‘Asperges de Calfort’

ROEKOE, ’t voorjaar in de kop

Stoom en ons vooruitgangsgeloof

door Jan Stel

04-08-2025

Al jaren tuft en puft het stoomtreintje van de vzw Stoomtrein Dendermonde-Puurs op de zomerse zondagen voorbij ons appartement. Heen en weer: van Dendermonde naar Puurs en van Puurs naar Dendermonde. Oude nostalgie herleeft wanneer je de stoomfluit vrolijk hoort fluiten in de verte. Steenkooldonkere wolken kolken uit het schoorsteentje van de dappere blauwe Wase Kleiputter die met een handjevol mooi gerestaureerd wagons richting Puurs trekt. Op dit eindpunt in het Puurse centrum wacht de koffie, een pint of een duvel én het toilet. Daarna puft het vrolijke treintje weer van Puurs naar Dendermonde dat nu het eindpunt is. Het doet me denken aan het liedje Heen en weer van drs. P. uit mijn jeugd.

De stoomtrein – een ander tijdperk

Destijds was een stoomtrein iets heel moderns, nu is het ouderwets en nostalgisch. Velen van u zullen zich die machtige, roet uitbrakende machines met enorme wielen en drijfassen nog wel herinneren. Het was de Engelsman Thomas Savery die, in 1698, de eerste, nieuwe stoommachine uitvond om ervoor te zorgen dat kolenmijnwerkers geen natte voeten kregen. Hij kwam in contact met zijn tijdgenoot Thomas Newcomen, die zijn ontwerp in 1705 verbeterde. Het was echter James Watt die de Newcomen stoommachine, vanaf 1765, ontwikkelde tot het allround en economisch rendabele werkpaard van de Britse industriële revolutie, die rond 1750 begon.

Destijds was een stoomtrein iets heel moderns, nu is het ouderwets en nostalgisch

Het idee erachter was dat zowat alles wat door mensen, dieren, wind en water werd bewogen, door stoom kon worden vervangen. De economische, maar vooral de sociale gevolgen hiervan waren groot. Ambachtelijke en kleinschalige werkplaatsen groeiden uit tot grote fabrieken. Ze vormden samen een grootschalige industrie. Hun producten werden goedkoper, waardoor steeds meer mensen zich deze konden veroorloven. De keerzijde was het ontstaan van de sterk vervuilde industriesteden, vrouwen- en kinderarbeid, enz. De opbrengsten van het vooruitgangsgeloof kwamen vooral bij de rijkere klasse terecht. Daardoor kwam er ook een moeizaam proces op gang, waarbij iedereen deelde in de groeiende welvaart.

Stoom veroverde de wereld. Om te beginnen in België. Smokkelaars brachten de Britse technologie naar het door de Fransen bezette land. Slechts tien jaar nadat in Engeland de eerste passagierslijn was gerealiseerd, openden de Belgen op 5 mei 1835, de eerste spoorlijn op het Europese continent tussen Brussel en Mechelen. België, met Verviers (laken), Gent (katoen) en Luik (ijzer en staal), werd de koploper van de industrialisatie op het Europese vasteland. België, de bakermat van de Britse industriële revolutie op het Europese continent, heeft een grote historische CO2-uitstootschuld.

De opbrengsten van het vooruitgangsgeloof kwamen vooral bij de rijkere klasse terecht

De keerzijde van de medaille

Het vooruitgangsgeloof heeft ons ontegenzeggelijk vernieuwingen gebracht en uiteindelijk tot onze huidige welvaart geleid. Vanaf het begin is er echter sprake van een scheefgroei en uitbuiting van anderen. Nog beroerder wordt het als we onze volledig uit de hand gelopen relatie met de natuur, waarvan wij slechts een onderdeel zijn, bekijken.

De verschillende fasen van de Britse industriële revolutie, waarin steeds weer nieuwe technologie, zoals nu AI, centraal staat, zijn vanaf het begin de bedreiging van het milieu en daarmee van de mens zelf geweest. Zo veranderde het pittoreske stadje Manchester tussen 1800 en 1850, in een smerige en ongezonde industriestad. Hier joegen stoommachines vuile rookwolken in de lucht en loosden ververijen hun afval direct in de rivier. In Londen veranderde de Thames in een gevaarlijk riool vol besmettelijke ziekten. Dat was de directe prijs die men lokaal voor de vooruitgang betaalde. De Indirecte prijs, op het mondiale niveau, kwam pas bijna een eeuw later: de drievoudige planetaire crisis van vervuiling, klimaatverandering en het verlies aan biodiversiteit. Met de Britse industriële revolutie hebben wij een doos van Pandora geopend.

Blog — Links. Vroeger was de voorruit van jouw auto een slagveld vol dode insecten. Dat is nu voorbij. We hebben de strijd gewonnen. Rechts, de aanslag van ons op de biodiversiteit. Wij zijn een plaag voor het leven op de planeet en graven daarmee ons eigen graf. © RVS 2025.

Te heet onder onze voeten

Dat is de titel van het nieuwe rapport dat de Nederlandse Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, RVS, op 21 juli uitbracht. Het is het zoveelste alarmerende rapport over de gevolgen van onze gigantische vervuiling die ook tot onze klimaatcrisis heeft geleid. De op de Nederlandse regering en de politiek gerichte boodschap is duidelijk: doe er wat aan!

In het nieuwe rapport waarschuwt de Raad voor de grote negatieve gevolgen van onze klimaatverandering. Het gaat dan om hittegolven met hittedoden, langdurige, hevige regenbuien en waterbommen met overstromingen, allerlei tropische ziekten die je nu ook in de Lage Landen kunt oplopen, tot de gezondheidseffecten van lucht- water- en bodemvervuiling. De algemene conclusie is dat de planeet ziek is gemaakt door onze vervuilende en verwoestende economische activiteiten. Dat, terwijl een gezonde planeet de juiste omstandigheden biedt voor een leefbaar bestaan.

De algemene conclusie is dat de planeet ziek is gemaakt door onze vervuilende en verwoestende economische activiteiten

In het rapport spelen planetaire grenzen een belangrijke rol. Dat begrip werd in 2009 geïntroduceerd door de Zweedse aardwetenschapper Johan Rockström. Hij stelde negen grenzen vast, waarbinnen de mensheid moet opereren om duurzaam gebruik te blijven maken van de natuurlijke hulpbronnen van de planeet. Vandaag hebben we al zeven van de negen grenzen overschreden. De rest zal snel volgen als we niets veranderen.

Eén daarvan is onze klimaatverandering. Deze moedwillige overschrijding bedreigt onze volksgezondheid op talloze manieren. Hittestress, luchtwegklachten, hart- en vaatziekten, kanker en psychische aandoeningen zijn hiervan voorbeelden. Hetzelfde geldt voor de andere planetaire grenzen, zoals biodiversiteitsverlies, vervuiling en verandering van landgebruik. Hierdoor zit onze wereld in een nooit eerder gekende en zelfgemaakte existentiële crisis, waar de politiek voor weg loopt.

Afb 2 — *Klimaatrechtvaardigheid in Nederland. © RVS, 2025 en CE Delft, 2017.*

In het RVS-rapport worden drie oneerlijke ongelijkheden genoemd op het internationale en nationale niveau. Ten eerste blijkt dat mensen met de laagste inkomens vaak als eerste en het zwaarste de gezondheidseffecten van de veranderende planetaire omstandigheden ervaren. Dit komt o.a. doordat zij weinig middelen hebben om zich hiertegen te beschermen. Ten tweede dragen mensen verschillend bij aan het overschrijden van de planetaire grenzen. Mensen met een hoog inkomen dragen over het algemeen veel meer bij dan mensen met een laag inkomen. Ten derde is de verdeling van de lasten van maatregelen ongelijk. Juist de mensen met de laagste inkomens hebben relatief hoge financiële en maatschappelijke lasten door het huidige, zwakke klimaatbeleid. Hierdoor neemt volgens de Raad, het draagvlak af en het risico toe dat de bestaande ongelijkheden verder toenemen.

Heen en weer

Klimaatrechtvaardigheid is nog ver te zoeken in de Nederlandse, Belgische, Europese en internationale plannen. Dit ondanks bijna 30 klimaatconferenties en het Akkoord van Parijs dat tien jaar geleden met veel bombarie werd gepresenteerd. Op 18 juni 2025 nam de Vlaamse regering met een nieuw Energie- en Klimaatplan aan. Wereldvreemd als ze al jaren zijn, haalt Vlaanderen bij lange na niet de beoogde reductie van 47 %. Zelfs de eigen ‘ambitie’ van 40 % blijft steken op slechts 33 %. Niet lang daarna laat de Belgische regering weten dat het instemt met de Europese doelstelling om de CO2-uitstoot tegen 2040 met 90 % te verminderen ten opzichte van 1990. Begrijpt u het nog?

Onze overheden zijn al vele malen veroordeeld door verschillende rechtbanken op het nationale, Europese en internationaal niveau en toch neemt men zijn in Parijs afgesproken verantwoordelijkheid niet op

Onze overheden zijn al vele malen veroordeeld door verschillende rechtbanken op het nationale, Europese en internationaal niveau. Toch neemt men zijn in Parijs afgesproken verantwoordelijkheid niet op. Vooral Vlaanderen gaat stoïcijns voort op de ingeslagen doodlopende weg. Op 23 juli heeft het Internationaal Gerechtshof in Den Haag, op verzoek van de VN, bepaald dat landen door het tekenen van het Akkoord van Parijs, inderdaad verplicht zijn het klimaat te beschermen. Niet handelen is geen optie én in strijd met het internationaal recht. Geïndustrialiseerde landen moeten daarin het voortouw nemen. Het spreekt vanzelf dat België, als springplank van de Britse industriële revolutie op het Europese continent, samen met de EU hierin het voortouw neemt.

Ondertussen rijdt de ruim honderd jaar oude Wase Kleiputter heen en weer tussen Dendermonde en Puurs. Eens waren de uitgestrekte opslagplaatsen van de firma Scheerders Van Kerckhove in Sint-Niklaas, haar domein. Daar was ze in de weer met bouwmaterialen. Nu is ze een herinnering aan vervlogen tijden in het mooie Scheldeland.

Lees meer over

ASPERGEpunt in Puurs-Sint-Amands, geboortegrond van de ‘Asperges de Calfort’

ROEKOE, ’t voorjaar in de kop

Wandeling in Tekbroek

ASPERGEpunt in Puurs-Sint-Amands, geboortegrond van de ‘Asperges de Calfort’

door Jan Stel

16-06-2025

Asperges de Calfort

Op Erfgoeddag zondag 27 april 2025, werd het ASPERGEpunt op het domein Hof van Coolhem in Kalfort, een gehucht van Puurs-Sint-Amands, feestelijk geopend. Het futuristische informatiepunt werd ontworpen door de plaatselijke, zeer creatieve architect Bruno Callaert. Wanneer je het domein binnenloopt valt het moderne ontwerp, waarin veel natuurlijke materialen zijn verwerkt, direct op. Achter het bloeiende koolzaad steken drie witte turbo-asperges hun kop door het dak. Ze heten je welkom op de historische geboortegrond van de kweek van de beroemde witte Asperges de Calfort!

Hoe het in Kalfort begon

In de jaren 1880 kleurden de velden in Klein Brabant in augustus hemelsblauw of wit, vanwege het bloeiende vlas, die handelaren naar de markt in Rijsel brachten om te verkopen. Dat gebeurde al vele tientalen jaren. Eén van die handelaren was de welgestelde Franssprekende familie Huyghe, uit Kalfort. Tijdens hun jaarlijkse reis naar Rijsel smulden ze waarschijnlijk van een lokale lekkernij: de witte asperge. In 1885 namen ze zaad mee naar Kalfort dat ze aan de zorgen van Henricus Josephus Leyers (1842-1907) toevertrouwden. Hij was de hovenier van de familie Van de Wiele, die toen de eigenaar en bewoner van het Hof van Coolhem was en waarmee ze bevriend waren. Vier jaar later werden de eerste Asperges de Calfort geoogst. Op de markt in Mechelen brachten ze veel geld op. En daarmee werd het landschap in de streek op zijn kop gezet door de aanleg van uitgestrekte velden met aspergebermen, die de vlashandel verdrong.

De mens heeft een notoire neiging om alles wat hij interessant vindt aan te passen aan zijn wensen

De asperge komt uit Zuidelijk Afrika

De asperge is niet alleen lekker, maar evolutionair gezien ook een zeer boeiende plant. Evenals wij, Home sapiens de zelfbenoemde verstandige mens die de enige nog levende mensensoort is, komt deze lente-lekkernij oorspronkelijk uit Zuidelijk Afrika. Tussen ongeveer 9-15 miljoen jaar geleden ontstond daar het geslacht Aspergus in een langzaam afkoelend klimaat. De eerste aspergesoorten waren allemaal éénhuizig of hermafrodiet. Ze konden zichzelf bevruchten. Daar kwam tussen 3-4 miljoen jaar geleden deels verandering in, door het ontstaan van mannelijke en vrouwelijke planten. Dat wordt diocie genoemd. Tegenwoordig heeft circa 27 % van de aspergesoorten mannelijke en vrouwelijke planten. Onze witte asperge, Asparagus officinalis subsp. Officinalis, behoort hiertoe.

Domesticatie van de asperge

De mens heeft een notoire neiging om alles wat hij interessant vindt aan te passen aan zijn wensen. Dat hebben we zowel met dieren als planten gedaan. Eigenlijk kun je dit gedrag verder doortrekken, want ook het landschap hebben we in hoge mate aangepast aan onze noden. Ook de asperge onderging dit lot op zijn reis vanuit Zuidelijk Afrika naar het hogere noorden.

De asperge is al 5000 jaar bekend als groente, geneeskrachtig kruid en versiering. De domesticatie ervan tot de tuinasperges (Asparagus officinalis L.) vond vermoedelijk plaats in de levant, de landen in West-Azië aan de Middellandse Zee. De oudste bewijzen van een aspergecultuur zijn gevonden in de piramide van Sakkara (Egypte; rond 2750 v.Chr.), waar men muurtekeningen aantrof van een offergave voor een farao. Ook de Romeinen wisten de groente twee eeuwen voor Chr. al te waarderen. Met de val van het Romeinse Rijk verdween de asperge uit Europa, maar niet uit de Levant. Door de Moorse verovering van het Iberische Schiereiland werden ze in de middeleeuwen weer geïntroduceerd in Europa. In de 15e eeuw kwam de aspergeteelt vanuit Spanje via Frankrijk uiteindelijk naar België en, in de 20ste eeuw, ook naar Nederland. Sinds de 17e eeuw werd de asperge in Frankrijk en sommige andere West-Europese landen weer gekweekt. De Nederlandse-Zeeuwse schilder Adriaen Coorte (ergens tussen 1659 en 1664 – na 1707) schilderde vaker asperges. Ze hebben een seksuele betekenis, omdat ze doen denken aan het mannelijk lid. Zijn schilderijtjes met ‘verboden vruchten’ verkochten blijkbaar goed.

De asperge is al 5000 jaar bekend als groente, geneeskrachtig kruid en versiering

Aspergetijd

Hoewel er al eerder asperges uit serres verschijnen, begint het echte seizoen met de asperges uit de volle grond, rond half april. Het einde van dit seizoen is, in tegenstelling tot het begin, een harde datum: 24 juni, de feestdag van Sint-Jan. Het blijkt dat de verwijzing naar mijn naamgenoot refereert naar de geboorte van Johannes de Doper. Dat gebeurde rond de zonnewende en wordt in een aantal kerkgenootschappen gevierd met Sint-Jansvuren.

Die belangrijk omslag in de natuur leidde voor de kerstening tot uitbundige midzomerfeesten en vreugdevuren. Omdat het oogsten van de witte asperges zwaar werk is dat dag in en dag uit doorgaat, neem ik aan dat de boeren toe waren aan een feestje. Dus kwam de christelijke versie van het midzomerfeest met Sint-Jan, goed uit. Voor de plant breekt dan een rustige periode van herstel en groei aan. Het struikvormige bovengrondse groene loof met naaldvormige ‘takjes’ en met schubvormige bladeren op de stengel, slaat dan de zonne-energie op in de wortels. In de herfst sterft het geel geworden loof af. Het volgende jaar worden de met aarde bedekte witte scheuten weer geoogst, enz.

Boerenbond en sterke Puurs schouders

De families Van de Wiele en Huyghe kunnen, evenals hovenier Henricus Josephus Leyers met zijn gouden handen, als de grondleggers voor de witte aspergelandbouw in onze streek worden beschouwd. Ze verdienen een standbeeld. De kwakkelende vlasindustrie werd snel vervangen door een bloeiende kweek van asperges, het witte goud van Kalfort en Puurs. Er ontstond een nieuwe bloeiende industrie die tot ver over de grenzen de beroemde Asperges de Calfort wist te verkopen. Ze stonden zelfs op het menu van het kroningsbanket van koningin Elisabeth II, op 2 juni 1953.

De witte asperge werd van een exclusief gerecht voor de rijken en de toprestaurants in Parijs, een culinair hoogtepunt voor iedereen

De witte asperge werd, evenals de groene en de paarse, van een exclusief gerecht voor de rijken en de toprestaurants in Parijs, een culinair hoogtepunt voor iedereen. Onze streek bloeide er lange tijd door, tot in de jaren 1960 bodemmoeheid toesloeg, de buitenlandse concurrentie te groot werd en vooral de hoge belastingen een einde maakten aan het succesverhaal, alsof men de kip met de gouden eieren de nek omdraaide. De Puurse velden werden daarna wit en blauwachtig, door de kweek van bloemkolen en prei én het gebruik van kunstmest en pesticiden. De status van onze aspergegemeente werd langzamerhand bedreigd.

In 2011 riep de Boerenbond het Limburgse dorp Kinrooi, je zou bijna Kilroy schrijven, uit tot de nieuwe Vlaamse aspergegemeente, zonder rekening te houden met de sterke historische schouders en de daadkracht van de Puursenaren. Dit tot groot verdriet van onze burgemeester Koen van den Heuvel. Men deed dit, omdat het grootste gedeelte van de huidige aspergeoogst uit Limburg komt. Gelukkig kijkt de Boerenbond hierbij niet over de grens, want in 2023 was China veruit de grootste producent van asperges. In de internationale top tien komt België niet voor. En dat is dankzij het initiatief van een paar innovatieve Kalfortenaren wel eens anders geweest.

Lees meer over

ROEKOE, ’t voorjaar in de kop

Wandeling in Tekbroek

GAIA, een levende planeet

ROEKOE, ’t voorjaar in de kop

door Jan Stel

06-05-2025

Ik heb haar Roekoe genoemd. Ze zit al een paar weken te broeden in de dakgoot van onze Sint-Pieterskerk in Puurs. Het viel me op dat er steeds twee duiven op de rand van de zeker drie meter lange dakgoot heen en weer schoven. Volgens mij hadden ze ruzie. Ze schoven steeds van de buitenste kant van de dakgoot op naar de kerktoren toe. Daar loopt het dan helemaal uit de hand. De houtduiven halen dan alles uit de kast en vliegen elkaar letterlijk aan. Er ontstaat een flitsend en intensief gevecht, waarna ze aan het begin van de dakgoot even zitten uit te puffen. Algauw begint de hele vertoning - het lijkt wel een poppenspel, waarbij de ene de andere ervan langs geeft - opnieuw en schuiven ze langzaam maar zeker weer in de richting van de kerktoren, waar Roekoe op een slordig nestje van takjes onverstoorbaar in de koperen dakgoot zit te broeden.

Vliegende dino’s

Het vergt wel het nodige van je verbeelding om in deze tortellenden houtduiven de nazaten van de angstaanjagende en dodelijke dino’s van de beroemde films over Jurassic Park te zien. Je herinnert je vast wel de scène waarin een advocaat een groep investeerders vertegenwoordigt, zoals de huidige techbazen uit Silicon Valley. Hij wordt opgegeten door een Tyrannosaurus rex terwijl de man op het toilet zit. Het zal je maar overkomen. Even rustig je krantje lezen of met je maffiabaas in dat witte huis bellen, en dan komt er een woeste dino langs. Crunch, crunch … en dat was het dan!

Het vergt wel het verbeelding om in deze tortellenden houtduiven de nazaten van de angstaanjagende en dodelijke dino’s van Jurassic Park te zien

Vogels zijn de enige dinosauriërs die 66 miljoen jaar geleden de inslag van een enorme meteoriet hebben overleefd. Na een geologisch gezien korte nucleaire winter vlogen ze uit en veroverden ze de lucht. De eerste Europese duiven verschenen circa 23 miljoen jaar geleden in Frankrijk. Maar de natuurlijke evolutie van deze prachtige dieren begon pas echt te veranderen toen de mens zich er pakweg 5000 jaar geleden mee begon te bemoeien. De eerste rotsduiven (Columba livia), waarvan alle huidige duivensoorten afstammen, werden als voedsel nog met graan gelokt. Al snel ontdekte de mens de vele mogelijkheden van een duif. De poep is goede mest en hun wonderlijk richtingsgevoel maakt ze uitstekende postbezorgers, wat dan weer tot de postduif leidde. Mensen hebben duizenden jaren lang duiven gekweekt, met als resultaat meer dan 1000 verschillende rassen.

Houtduiven

Tijdens het jaarlijks door Natuurpunt georganiseerde Grote Vogelweekend tellen 10.000den Vlamingen de vogels in hun tuin. Dat doen ze, als burgerwetenschappers, al 22 jaar in januari. Dit jaar namen 58.000 Vlamingen eraan deel. Ze maken er meestal een vrolijk en gezellig gezinsgebeuren van. Steevast staat de houtduif of de vierde plaats, na de huismus, de pimpelmees en de vink. Op de speelplaats halen deze mooie vogels regelmatig de derde plaats, na de zwarte kraai en de kauw. Wij wonen naast een school met een speelplaats en zien inderdaad veel zwarte kraaien.

De houtduif is de grootste duif van Vlaanderen. En is 40- 42 cm groot. En weegt 275-700 gram. In de lente doen ze zich tegoed aan plantenknoppen en jonge plantjes. Na de zomer eten ze de mais en het graan dat de boer heeft achtergelaten op het veld. Ze eten ook eikels en beukennootjes. In de winter kiezen ze voor bessen van de klimop en de wortels van planten. Deze vogels hebben krachtige vleugels waarmee ze grote afstanden kunnen vliegen Ze hebben een kenmerkende witte vlek in de hals. Ze bouwen slordige nesten van takjes op de gekste plaatsen en leven gemiddeld drie jaar. Houtduiven kunnen tot zes legsels per jaar grootbrengen.

De zang van onze houtduif bestaat uit vijf lettergepen: koe-KOE-koe … koe-koe, wat, volgens Natuurpunt betekent “ik BEN een … hout…duif”

Duiven zijn mooie vogels, maar ze poepen vaak en veel op je balkon. Daarom hebben we duivenpinnen geplaatst, met als gevolg dat ze nu de ramen uitbundig versieren. Gemiddeld produceert een duif jaarlijks 10-12 kilo ... van je weet wel. De houtduif koert met diepe, grommende tonen en begint daarmee al vroeg in de morgen. De zang van onze houtduif bestaat uit vijf lettergepen: koe-KOE-koe … koe-koe, wat, volgens Natuurpunt betekent “ik BEN een … hout…duif”. Dit ezelsbruggetje heeft me inderdaad geholpen mijn Roekoe en haar vechtgenoten te herkennen.

Duiventoren — Links: De duiventoren van Manoir d'Ango uit 1532 gaf onderdak aan 3.200 duiven voor de consumptie. Duiventil voor stadduiven in Kortrijk, waarin de broedeieren worden verwisseld door kunsteieren om de kinderwens van de stadsduif in te perken. Rechts: duiventil, die te huur was voor een duivenkoppeltje dat niet kwam, in onze tuin.© Wikipedia en auteur.

Elitevogel

In de Oudheid waren de Perzen, de Grieken, de Romeinse keizers en de Egyptenaren hartstochtelijke duivenliefhebbers. Ze hielden er fokkerijen op na met duizenden vogels, die overwegend werden opgegeten. In de Middeleeuwen was het houden van duiven voorbehouden aan de adel en de geestelijkheid. De adel bouwde prachtige duiventorens en -tillen om duiven te fokken voor consumptie. Zo bestond de derde gang van het kroningsfeestmaal van Hendrik IV van Engeland op 30 september1399, uit: “geconfijte kweeperen, duiven, kwartels, zoete vla, vergulde gehaktballen en geglaceerde eieren.” De geestelijkheid bouwde grote aantallen nestkasjes in kerken en kloosters, waarbij de mest werd verkocht.

In de Middeleeuwen was het houden van duiven voorbehouden aan de adel en de geestelijkheid

De duif was van oudsher een nuttig dier en leverde huismiddeltjes tegen diverse ziekten en kwalen. Duivenvlees, -bloed en -lever werden gebruikt voor gezwellen, krop, haaruitval en geelzucht. Zelfs de mest werd gebruikt als huismiddeltje. Vermengd met honing en om de hals aangebracht verdreef het een keelontsteking.

In de vorige eeuw werden duiven een wijdverbreide hobby, die soms behoorlijk uit de hand kon lopen. Duivenkoten werden paleizen, waarin de kleine koerende dino’s worden verwend om toch vooral te schitteren in de vele wedstrijden. De Chinezen begonnen ineens grote bedragen neer te tellen voor de kampioenen.

Vliegende ratten

Duiven hebben zich met veel gemak aangepast aan onze verstedelijkte omgeving. Nu de mens, en zeker de stadsmens, zo ver van de natuur afstaat is de duiventolerantie omgezet in duivenhaat. Ze worden tegenwoordig zelfs vliegende ratten of stadsterroristen genoemd.

Nu de mens, en zeker de stadsmens, zo ver van de natuur afstaat is de duiventolerantie omgezet in duivenhaat

Het is waar dat ratten verschillende ziekten overbrengen. Voorbeelden hiervan zijn salmonella, de ziekte van Weil, E. Coli, tuberculose, hondsdolheid, lintworm en tyfus. Duiven kunnen via hun poep ook een reeks van dergelijke ziekten overbrengen. Bovendien zijn ze 'opslagplaatsen' van voor hen niet schadelijke bacteriën die bij mensen wel tot ziekten kunnen leiden. Bizar is dat de stadsduif nu een vervuilde ‘bom’ is, door de opname van zware metalen.

Gronings mopje

Stel je eens een mooi vlak landschap voor met weides en hier en daar een rustieke oude boom, waaronder een paar koeien gezellig liggen te herkauwen. Een oud Gronings grapje luidt als volgt. In die boom hebben een paar duiven ’t voorjaar in de kop. ’Roekoe!’, zegt de ene duif tegen de andere. Eén van de koeien denkt, lui liggend in de avondzon, “Gut, wat is dat toch vriendelijk van die duif”. Dat kan ze niet onbeantwoord laten en ze zegt heel enthousiast “Roe-duif!”.

Daar kan men in mijn geboortestreek behoorlijk om lachen. Zeker als het in het dialect, smakelijk wordt verteld. Maar toen ik deze mop onlangs gebruikte tijdens een lezing in Puurs, keek het publiek mij wezenloos aan. Men vroeg zich waarschijnlijk af wat er met de spreker aan de hand was. Niemand lachte. Ook niet toen ik uitlegde dat dit een grapje was.

Naschrift

Op Tweede Paasdagen zat Roekoe wat anders op haar nest. Dat trok mijn aandacht trok want na bijna drie weken is er uiteraard een band ontstaan. Ik zie iets donzig geels en pak mijn kijker die ik eens in een ondergrondse winkelgalerij in Kiev kocht. En ja hoor, Roekoe junior is driftig opzoek naar duivenmelk dat zich in de opgezwollen krop, een verbreding bovenin de keel, komt. Boeiend is dat de jongen zowel door de moeder als de vader(s) wordt gevoed.

Lees meer over

Wandeling in Tekbroek

Gaia, een waterplaneet

GAIA, een levende planeet

Wandeling in Tekbroek

door Jan Stel

27-03-2025

*Tekbroek neemt je mee terug in de tijd. ©Jan Stel*

Het is goed wandelen in Puurs. Binnen een paar minuten zijn wij in de natuur, vanaf het Kerkplein, met zijn mooie gerestaureerde witte Brabantse kalkzandsteen toren. Wat wij tegenwoordig nog de natuur noemen. Je weet wel, weiden en bossen met vooral keurig aangelegde wandelpaden. Maar met de trage wegen, is het wel degelijk genieten van de omgeving van ons dorp. Tekbroek is het oudste groengebied van Puurs, langs de Vliet, één van de vele beekjes van het Schelde.

‘Honden aan de leiband’-pad

Omdat het mooie lenteweer ons de ‘we trekken er even op uit’ kriebel bezorgde, lieten wij de Zevende Dag voor wat het was. Al snel zijn we bij het begin van onze wandeling aan een doodlopende weg: het ‘Honden aan de leiband’-pad.

Het eerste stuk is boerenland, met hier en daar nog echte akkerbouw. Daar groeien dan de aardappelen, de mais, de bloemkolen onder grote lappen plastiek en de beroemde witte asperges in de typische aspergeruggen. Links grenst het pad aan grote tuinen, waar weiden met pony’s zijn en de wat verwilderd ogende tuin van een lokale bioboerin.

De hond is het slachtoffer van luie baasjes die het vertikken de verplichte poepzakjes te gebruiken en wordt, zonder daar enig besef van te hebben, een terrorist

Het blauwe bord van het ‘Honden aan de leiband’-pad is splinternieuw. Het duidt op een al lang sluimerend conflict tussen bewoners en eigenaren van honden die hier hun trouwe viervoeter komen uit laten. Het was ons opgevallen dat je daar moet uitkijken waar je loopt, vanwege de vele hondendrollen. Op zekere dag had iemand er rode cirkels rond gemaakt. Die vielen tenminste op. Volgens mij was het een nieuw soort realistische verkeersbord, met gewoonlijk een stevige bruine jongen in het midden.

In feite is de hond het slachtoffer van luie baasjes die het vertikken de verplichte poepzakjes te gebruiken. Zo wordt de trouwe viervoeter, zonder daar enig besef van te hebben, een terrorist. Dit bord is duidelijk het gevolg van grote ergernissen over het veelvuldige poepgedrag van de honden. Het is waar; niets is zo vervelend als in je achtertuin uitglijden door de hondenpoep. Ik vraag mij af of het aanlijnen van de trouwe huisvriend wel een garantie is dat de drollen verdwijnen.

De Tekbroek wandeling is één van onze mooiste wandelingen, vanwege de afwisseling van bewerkte akkers, de oprukkende ‘verpaarding’, de bioboeren en dan het echte Tekbroek landschap als beloning. Door de verpaarding krijgt het landschap een wat rommelige aanblik. Overal zie je prachtige gerestaureerde hoeves met paarden. Dit proces slokt steeds meer kostbare landbouwgrond op. Het is ook een signaal van onze welvaart, waardoor de natuur steeds minder kansen krijgt. Vertuining van landbouwgrond is ook een verschijnsel dat je hier tegenkomt. In beide gevallen verdwijnt het land waar de boer eens zijn mest uitreed, waardoor je kon genieten van de landelijke geuren.

Tekbroek, even terug in de tijd

Tekbroek bevindt zich op de rechteroever langs het Scheeveld, dat een lokale naam is voor de in hoge mate gekanaliseerde Vlietvallei. Je vindt hier een typisch broekbos. Dit natuurgebied is maar liefst 17 hectare groot. De gemeente doet er alles aan om van het steeds dichter bebouwde Puurs, een dorp met veel groen te maken.

Voor mij is het mooiste plekje van Tekbroek een afgesneden, kronkelende Vliet-arm. Die geeft ons – als je de bebouwing die soms door de bosrand heen schijnt even vergeet – een vluchtige indruk van de Vliet in lang vervlogen tijden. Toen was het één van de vele smalle kronkelende beekjes in de bijna onbewoonbare en onbegaanbare Schelde delta.

Het was een tijd waarin onze verre voorouders nog een onderdeel van de natuur waren, waarin men slechts nam wat men nodig had, zonder de omgeving blijvend te beschadigen

Dit kleine kronkelende stukje natuur, met rottende omgevallen bomen, doet je denken aan het Holocene klimaatoptimum van 7000-5000 jaar geleden. Dat was, tijdens een natuurlijke klimaatverandering, een warme periode na de laatste IJstijd. Soms werd de stilte doorbroken door groepjes jagers die met een bootje het gebied in trokken om naar voedsel te zoeken. Toen dicteerde de natuur nog wat de jagers wel en niet konden doen. Het was een tijd waarin onze verre voorouders nog een onderdeel van de natuur waren. Een tijd waarin men slechts nam wat men nodig had, zonder de omgeving blijvend te beschadigen.

Vermenselijking van de natuur

Dat landschap is nu grotendeels verdwenen door de steeds maar toenemende menselijke activiteiten. Langzaam maar zeker ‘veroverden‘ wij de natuur. Op den duur begonnen we zelfs, gesteund door de kerk, te denken dat wij de natuur in opdracht van God verder moesten vervolmaken of dat wij er de rentmeesters van zijn. Hierdoor kwamen wij juist steeds verder van de natuur, waarvan we een onderdeel zijn, af te staan. Hoe het vroeger was kunnen we nu nog leren van inheemse volkeren in bijvoorbeeld het Amazonewoud, dat wij razendsnel kappen voor ons voedsel.

Het boeiende boek de Dochter van de Amazone van Nemonte Nenquimo en haar man Mitch Anderson, laat op treffende wijze zien wat de gevolgen van de kerstening, het bekeren van heidense volkeren tot het christelijke geloof, kunnen zijn. Nemonte, een tiener uit het Waoranivolk in het Amazone-regenwoud, verliet tegen de wil van haar ouders haar gemeenschap om in de stad onderwijs te volgen bij een evangelische zendingsgroep.

Het boek de Dochter van de Amazone laat op treffende wijze zien wat de gevolgen van de kerstening, het bekeren van heidense volkeren tot het christelijke geloof, kunnen zijn

Eén van deze missionarissen vestigt zich in haar dorp. Ze probeert ‘de wilden’ te bekeren tot het Christendom en ‘beschaafd’ te maken. Het rituele naaktdansen vindt ze barbaars en sjamanisme is duivels. Ze brengt allerlei luxe artikelen mee uit wat zij de beschaving noemt. Maar ze brengt ook de grote oliemaatschappijen met haar mee. Zij verkrachten het woud en haar bewoners, om de olie uit de bodem ervan te halen. Later wordt Nemonte, samen met haar man, een bekende klimaatactiviste die zich inzet voor de bescherming van het Amazonewoud en daarmee voor ons.

Lees meer over

Gaia, een waterplaneet

GAIA, een levende planeet

Koop Lokaal

Gaia, een waterplaneet

door Jan Stel

14-03-2025

Hangend tussen de sfeervol verlichte pilaren van de Sint-Pieterskerk, de trots van Puurs, draait GAIA elke vier minuten een rondje om haar as. Zittende op één van de vele ongemakkelijke stoelen vooraan in de kerk, kun je als een astronaut naar de verlichte aardbol kijken. De Stille Oceaan is beeldvullend. Heel even zie je nergens land. En dat maakt duidelijk dat de aarde, wat ‘grond’ betekent en vermoedelijk een ‘foutje’ uit de vroege middeleeuwen is, een waterplaneet is. De oceaan bedekt bijna 71 % van het aardoppervlak.

Medea

Er zijn ook onderzoekers, zoals de paleontoloog Peter Ward, die zich afvragen of Moeder Aarde wel zo’n goede moeder was en is. Er gaat immers veel mis in de natuur. Dat is zeker het geval als je dit bekijkt vanuit ‘deep time’, de ongeveer 4,6 miljard jaar lange geologische geschiedenis van de aarde. Ward ziet het leven zelf als de boosdoener die er zelf enkele malen voor zorgde dat het leven op aarde bijna ten onder ging tijdens de vijf grote uitstervingsgolven. Je kunt dit vergelijken met wat wij nu doen met onze wereld door de drievoudige planetaire crisis: (chemische) vervuiling, verlies aan biodiversiteit en klimaatverandering.

De aarde, wat ‘grond’ betekent en vermoedelijk een ‘foutje’ uit de vroege middeleeuwen is, is een waterplaneet

In de ogen van Ward is Moeder Aarde juist een wrede feeks die hem doet denken aan Medea, de dochter van de koning van Colchis. Dat was een gebied langs de oostkust van de Zwarte Zee. Medea was een tovenares die daar woonde. Toen de Griek Jason naar Colchis kwam om het magische Gulden vlies, de gouden vacht van een Griekse god, te stelen, werd ze verliefd op hem. Ze gingen er samen vandoor met het gestolen magische Gulden vlies.

In het thuisland van Jason kregen ze twee zonen. Helaas werd de ambitieuze Jason verliefd op de dochter van een Griekse koning en vooral op de daaraan verbonden troon. Maar Medea weigerde te scheiden. Toen hij zijn plannen toch doorzette nam ze op een gruwelijke wijze wraak, waarbij ze o.a. hun zonen vermoordde. Dit wrede verhaal ziet Ward terug in de lange geschiedenis van de aarde, waarin Medea voor destructie staat. De kernvraag is: lijkt Homo sapiens, de zelfbenoemde ‘verstandige mens’ op Gaia of op Medea?

In de ogen van Ward is Moeder Aarde juist een wrede feeks die hem doet denken aan Medea, de dochter van de koning van Colchis

De zee geeft

Hoewel wij verschillende oceanen onderscheiden is er in werkelijkheid maar één oceaan, die 1,39 miljard km3 water bevat. Zonder de oceaan zou er geen leven op aarde zijn. Dat leven is circa 4,2 miljard jaar geleden ontstaan. De oceaan reguleert het klimaat en het weer en houdt de aarde koel. De oceaan neemt 90 % van de door ons geproduceerde warmte op. Omdat warmer water uitzet, is de oceaan verantwoordelijk voor circa 40 % van de zeespiegelstijging. De mondiale zeespiegelstijging sinds 1900, is circa 21cm. De snelheid waarmee dat gebeurt neemt toe.

De oceaan neemt ook ongeveer 30 % van onze CO2-uitstoot op, waardoor ze zuurder wordt en mariene ecosystemen worden bedreigd. De oceaan levert ons een groot aantal gratis ecosysteemdiensten, zoals voeding, transport, medicijnen, recreatie en hernieuwbare energie. De opname van ons CO2-afval is zo’n ecosysteemdienst. Bij een prijs van $ 100 per ton bedroeg de waarde ervan in 2024 circa $ 1250 miljard. Deze gratis ecosysteemdiensten staan door onze activiteiten onder toenemende druk.

Hoewel wij verschillende oceanen onderscheiden is er in werkelijkheid maar één oceaan, die 1,39 miljard km3 water bevat

De waterkringloop beschrijft de beweging van water in en aan het oppervlak van de aarde. Water is voortdurend onderweg en verandert van toestand: van vloeibaar naar damp en ijs en terug. De waterkringloop is tenminste vier miljard jaar oud. Regen, tijdelijk geleend oceaanwater, brengt allerlei voedingsstoffen mee terug naar de oceaan, wat goed is voor de gezondheid ervan. Van al het water op het aardoppervlak zit 96,5 % in de zoute oceaan, waar het verdampt. Via de atmosfeer wordt dat verdampte water door luchtstromingen aan land gebracht en slaat neer als ijs (1,7 %) en regen (0,1 %). Regen is daarom oceaanwater dat we tijdelijk van de oceaan hebben geleend. Tot slot wordt 1,7 % opgeslagen als grondwater. Uiteindelijk komt al dat water weer in de zee terecht.

De oceaan is het hart van de waterkringloop, terwijl de zon de motor is. Door onze extreme vervuiling is deze kringloop ernstig verstoord. Dat heeft ongeziene en onvoorziene gevolgen, zoals een mondiale drinkwatercrisis.

De mens neemt

Wij denken dat de oceaan en de grondstoffen erin oneindig zijn. Na de Britse industriële revolutie veranderde dit. De geïndustrialiseerde visserij vist de zeeën leeg. Er wordt nu zoveel industrieel afval in de oceaan geloosd dat dit de oceaan verandert en de gezondheid ervan aantast. De bron van ons moderne afval zijn de producten van de petrochemische industrie, zoals olie en gas (CO2-afval), kunstmest, pesticiden en plastiek. Maar de vervuiler betaalt niet. Dat doet de belastingbetaler.

De oceaan is het hart van de waterkringloop, terwijl de zon de motor is. Door onze extreme vervuiling is deze kringloop ernstig verstoord

In 2002 publiceerde de Antwerpse econoom Aviel Verbruggen, een ontluisterend overzicht van de winsten van de oliemaatschappijen en oliestaten. Zij zijn voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de drievoudige planetaire klimaatcrisis, waarin onze wereld en de planeet zijn terecht gekomen. Gedurende 50 jaar maakten ze een winst van € 2.75 miljard per dag! Een uiterst klein deel daarvan werd en wordt gebruikt voor hun lobby om zo de noodzakelijke maatregelen om bijvoorbeeld onze klimaatcrisis te bestrijden, te vertragen of tegen te houden. Dat politici en beleidsmakers zich hiervoor lenen is misdadig. Of zijn de meesten gewoon dom?

Lees meer over

GAIA, een levende planeet

Zakt de ijsbeer door het ijs?

Koop Lokaal

GAIA, een levende planeet

door Jan Stel

20-01-2025

GAIA is een immense globe, met een diameter van zeven meter, die is opgeslokt door de Sint-Pieterskerk in Puurs. Hier kan men er ruim één maand gratis van genieten. Het kunstwerk is vernoemd naar de godin Gaia uit de Griekse mythologie, waarin zij symbool staat voor de Aarde. Zij is de oermoeder die ontstond uit de Chaos, dat het begin was van alles. Die chaos noemen wetenschappers nu de oerknal.

GAIA staat ook voor de levende planeet. Dat is de Gaia-hypothese van de Britse chemicus James Lovelock en de Amerikaanse microbioloog Lynn Margulis. Vanaf de jaren 1960 wijdde Lovelock zijn leven aan dit baanbrekende onderzoek en schreef er vele boeiende boeken over. Binnen deze theorie is de Aarde een zelfregulerend systeem dat de omstandigheden in stand houdt die nodig zijn voor leven. Zijn hypothese werd al snel opgepakt door de milieubeweging, terwijl de wetenschap en de kerk er moeite mee hadden. De kerk vanwege het scheppingsverhaal.

K.I.P.lekker

Vlak voor kerst zag ik mannen aan het werk met een aantal enorme op elkaar gestapelde truckbanden. Aan de bovenkant steken er, in een cirkel geplaatste, brandende tl-vormige lampen uit. Ik vond het maar een rare kerstverlichting.

Ik begrijp nu dat het één van de dertien kunstwerken van de Kunst in Puurs, K.I.P.-route is. Het werk dat ik net heb beschreven is een kunstwerk van de Belgische kunstenaar Xavier Mary uit Brussel. Hij beschouwt industriële objecten als een signaal van het vooruitgangsgeloof en het optimisme van weleer, die ook de kiem van een apocalyptische toekomst in zich dragen. Mijn stapel gigantische banden wordt The Last Guardian genoemd. Het is een onderdeel van Sun Tower & The Guardians of the Four Directions, die o.a. wijzen op verdwenen beschavingen.

Het kunstwerk geeft onze relatie met de zon weer

Op de KIP-website staat dat het kunstwerk onze relatie met de zon weergeeft. In zijn toelichting stelt de kunstkenner zich de volgende vragen: “Verbeeldt deze installatie een toekomst, waarin zon en wind nog de enige bronnen van energie zijn in een wereld die zichzelf compleet uitgeput heeft? Of moeten we het werk als een hulpkreet zien, opgericht voor een stervende aarde? Zou kunst de mens eerder tot bezinning kunnen brengen dan wetenschap?” Ik vind dat kunst een belangrijke rol speelt in de sensibilisering over onze drievoudige planetaire crisis: klimaatverandering, vervuiling en verlies van biodiversiteit.

Luke Jerram

De 50-jarige Luke Jerram is een Britse installatiekunstenaar, die sculpturen, grote installaties van kunstwerken en live kunstprojecten maakt. In 1997 brak hij internationaal door en organiseert jaarlijks tientallen tentoonstellingen in verschillende landen. De hier tentoongestelde GAIA is de Maan, mars en de Zon, één van zijn vier astronomische objecten. Ze bestaan allemaal uit een zeven meter grote bol waarop NASA-beelden zijn bevestigd. De van binnen verlichte en ronddraaiende kunstwerken geven een prachtig beeld van deze hemellichamen.

GAIA toont hoe onbeschrijfelijk mooi de planeet is, waarop ook wij leven. De aarde is een waterplaneet, een blauwwitte planeet met het land als grote en kleine bruine eilanden in de oceaan, die ruim 70 % van het oppervlak beslaat. Je ziet geen landsgrenzen op die continenten. Door de manier waarop het kustwerk is opgehangen, wordt het landijs op Antarctica geaccentueerd. Europa verdwijnt achter de bolling ervan.

GAIA toont hoe onbeschrijfelijk mooi de planeet is, waarop ook wij leven

Op mijn vraag aan Luke Jerram of dat met opzet is gebeurd of dat er een bepaalde visie achter zit, krijg ik geen antwoord. Wel schrijft hij dat dit afhangt van waar de toeschouwer staat. Ook overweegt hij GAIA eens op zijn kop te hangen, zodat het Europees-Aziatisch continent wordt benadrukt. Van mij hoeft dat niet. Jerram denkt, evenals ik, in systemen die elkaar onderling beïnvloeden. Zo kwam hij fietsend langs de kust bij Bristol, op het idee voor het project Museum of the Moon, toen hem de relatie tussen de maan en het grote getijden verschil opviel. Terloops meldt hij dat hij kleurenblind is.

De gemeente Puurs-Sint-Amands heeft gezorgd voor een speciaal programma rondom GAIA, terwijl de kerk de nodige Bijbelteksten op een stoel heeft gezet. Er is Voorlezen onder de aarde voor kinderen en Oorverwarmer, een kleinkunstconcert van het Pantoffeltrio. Wat echter ontbreekt is aandacht voor onze klimaatnoodtoestand, de encycliek Laudato Si' van paus Franciscus en de Ecokerk.

Rode kaart

Men is de geschiedenis vergeten, terwijl een mondiale klimaatstorm opsteekt, de biodiversiteit afneemt en wij ons milieu en daarmee onszelf vergiftigen

Het afgelopen jaar was bij ons het natste jaar ooit. Het was ook het jaar waarin 70 landen verkiezingen organiseerden. Ongeveer de helft van de wereldbevolking heeft gestemd. De belangstelling voor het milieu is afgenomen. In Europa zien we een opschuiving naar extreemrechts. Blijkbaar is men de geschiedenis vergeten, terwijl een mondiale klimaatstorm opsteekt, de biodiversiteit afneemt en wij ons milieu en daarmee onszelf vergiftigen.

In 2023 flirten we nog met de in 2015 door de politiek opgelegde ‘magische’ grens van een opwarming van 1,5oC. Acht jaar na dit met veel bombarie aangekondigde politieke besluit is de wereldwijde opwarming 1,62°C boven het pre-industriële niveau! Voor de zoveelste keer hebben we weer, ondanks de retoriek van politici en dankzij de tegenwerking van klimaatminister Zuhal Demir, ‘het warmste jaar ooit’. Dit alles betekent miserie voor iedereen.

De Vlaamse Grootouders voor het Klimaat zetten zich in voor een leefbare en eerlijke toekomst van onze kinderen en kleinkinderen

De Vlaamse Grootouders voor het Klimaat zetten zich in voor een leefbare en eerlijke toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Dat is een heroïsche en bitter noodzakelijke zaak. Dat blijkt uit het op 13 januari 2025 door UNICEF gepubliceerde rapport Prospects for Children in 2025: Building Resilient Systems for Children’s Futures, over de toekomst van onze kinderen. Zij worden keihard getroffen door onze klimaatverandering. De VN spreekt zelfs van een nieuw tijdperk van crisis voor kinderen, omdat wereldwijde conflicten intensiveren en de ongelijkheid toeneemt. Is dat onze erfenis? Je kan daar iets aan doen door de Grootouders te steunen.

Lees meer over

Kerstmis: een warm familiefeest, maar niet voor kalkoenen

Koop Lokaal

Zakt de ijsbeer door het ijs?

Kerstmis: een warm familiefeest, maar niet voor kalkoenen

door Jan Stel

19-12-2024

*Hugo van der Goes De geboorte van Christus, rond 1480. © Wikipedia.*

Sinterklaas was nog maar net vetrokken toen ik op 7 december eindelijk onze plastieken kerstboom uit zijn lange zomerslaap mocht wekken. Het is een fluitje van een cent om onze boom op te zetten. Toen BamBam, onze oude trouwe kater, er nog was dacht hij altijd dat dit een speciaal feestje voor hem was. Ik heb hem meerdere malen uit de boom moeten plukken. Later lag hij alleen nog maar tussen de cadeautjes, terwijl hij met zijn staart testte hoe vast de kerstballen zaten.

De ledverlichting rol ik steeds op een plankje van een kistje wijn dat ik eens cadeau kreeg. Die tijd is allang voorbij. Ergens staat met koeienletters: ‘Hier beginnen’ op het plankje. Daar zit een draadje onder een stukje plakband. Ik kan je uit ervaring vertellen dat je dat dan ook beter doet. Het was veel werk toen ik het toch eens andersom probeerde. Het is een heel gedoe om die verrekte led-lichtjes weer in de boom aan te brengen. Geduld is dan een schone zaak.

Het kersfeest is een intiem familiefeest, mits die ene onaangename, egocentrische schoonzus het niet verpest

Lin, mijn vrouw, doet de ‘finishing touch’. Ze hangt de mooie beschilderde Russische houten kerstversieringen op die we in Sint-Petersburg op de markt bij de Kerk van de Verlosser op het bloed kochten. Ondanks Poetin zijn wandaden, vind ik die kerstversiering nog steeds mooi. Bovendien heb ik goede herinneringen aan mijn Russische collega’s die me meerdere malen veilig naar en van Antarctica hebben gevlogen.

Oude traditie

Er was een tijd dat ook wij dichter bij de natuur leefden. De door de stand van de zon veroorzaakte jaargetijden speelden toen een belangrijke rol in ons leven. Evenals de zomerse zonnewende met de langste dag, zal de winterse zonnewende met de kortste dag een rol gespeeld hebben in het leven van onze verre voorouders. Voor hen was dat zeer waarschijnlijk een magisch moment, een bijzondere gebeurtenis in de kosmos, waar men zich mee verbonden voelde.

De wetenschap vertelt een ander verhaal. Bij de zonnewende bereikt de zon, gezien vanaf de aarde, de meest noordelijkste of zuidelijkste positie. Zoals de slinger van een klok lijkt het of die heel even stilstaat, voordat hij teruggaat. Op het noordelijk halfrond gaat de zon na onze zomer in de richting van de Kreeftskeerkring. Daardoor worden de dagen hier korter, terwijl ze op het zuidelijk halfrond juist langer worden.

De Germanen beschouwden de winterzonnewende op 21 december, de kortste dag van het jaar, als het begin van het nieuwe jaar. Dat vierden ze uitbundig, evenals de latere Vikingen. Het was de dag van het lichtfeest, waarop grote vuren werden aangestoken en de drank rijkelijk vloeide. Zo werd de duisternis verjaagd en het terugkerende licht verwelkomd.

Met het Rooms Katholieke geloof kwamen de feestdagen zoals we die nu kennen. Het kersfeest is een intiem familiefeest, mits die ene onaangename, egocentrische schoonzus het niet verpest. De herdenking van de geboorte van Jezus staat hierin centraal. De Katholieken vonden het kerststalletje uit, terwijl de protestanten een boom gingen opzetten: de kerstboom. Vanwege nostalgie gaan wij op kerstavond soms nog naar de kerstmis. Je voelt dan een oude geborgenheid die er vaak niet meer is.

De traditionele decemberfeesten van weleer zijn in handen gevallen van de commercie met schreeuwende reclames en stapels cadeautjes

De traditionele decemberfeesten van weleer zijn in handen gevallen van de commercie met schreeuwende reclames en stapels cadeautjes. Daarvan wordt een kwart direct op het internet verkocht of zelfs weggegooid. Uit een Nederlands onderzoek in 2023 blijkt dat 42 % van de jongeren tot dertig jaar hun sinterklaas- of kerstgeschenk ongebruikt doorverkopen. Bij 60-plussers is dat 12 %. Het valt op dat vrouwen vaker teleurgesteld zijn in hun cadeau dan mannen. In België is dat min of meer hetzelfde. Nog voor dat men aan de traditionele kerststronk begint, verschijnen de eerste ‘foute’ kerstcadeaus al op 2deHands.be.

De kalkoen is het haasje

De kalkoen (Meleagris gallopavo) heeft zich in de afgelopen tientallen miljoenen jaren in Amerika ontwikkeld. Tot de mens kwam was deze fazantachtige, zeer sociale vogel, één van de vele bewoners van de bossen, moerasranden en het struikgewas. Voor de Meso-Amerikanen was het dier heilig. De Azteken hadden zelfs een kalkoengod, Chalchiuhtotolin, de god van ziekten en plagen.

Dat veranderde allemaal toen Columbus in 1492, een nieuwe zeeroute naar Indië probeerde te vinden en per ongeluk Amerika èn de kalkoen ontdekte. Hij dacht dat de vogel een parelhoen was, die men uit het Oosten kende als 'poule d'Inde', 'Indiase kip' 'Turkije hen' en uiteindelijk turkey of de kalkoen. Het zal duidelijk zijn dat de ontmoeting van de kalkoen en de Spanjaarden geen succes was voor de kalkoen evenals de inheemse bewoners van Amerika.

Dat de kalkoen nu de held van het kerstmenu is, hebben we te danken aan het Victoriaanse koningshuis en de Britse industriële revolutie. Koningin Victoria en Prins Albert droegen uiteraard de zegeningen van die revolutie uit door, onder andere, de kerstkaart te introduceren en door de kalkoen sinds 1851, een prominente plaats te geven op de koninklijke dinertafel. Het volk volgde al snel en de kalkoen was het haasje.

Kalkoenen worden tegenwoordig op industriële wijze gekweekt; de dames worden in 15 à 16 klaar gestoomd voor de slacht, die een einde maakt aan hun ellendig leven

Tegenwoordig worden kalkoenen op industriële wijze gekweekt. De dames worden in 15 à 16 klaar gestoomd voor de slacht, die een einde maakt aan hun ellendig leven. De eerste kalkoenwake in België vond plaats in februari 2020 bij de, volgens hun website, enige kalkoenenslachthuis van ons land Volys Star. Op 9 december 2022 omschrijft Animal Rights campagnecoördinator Els Van Campenhout hun leven: “Vanaf het moment dat kalkoenen geboren worden tot ze sterven zitten ze op elkaar gepropt in stallen zonder daglicht, zonder medische verzorging, te wachten op de dood”.

Gevulde kalkoen en gevulde kalkoenrollades ‘vliegen’ ook dit jaar weer de winkel uit.

Prettige feestdagen en een voorspoedig 2025, met minder dieren- en mensen leed.

Lees meer over

Koop Lokaal

Zakt de ijsbeer door het ijs?

De brandweer maakt een punt op Pukema

Abonneer op Jan Stel