GAIA is een immense globe, met een diameter van zeven meter, die is opgeslokt door de Sint-Pieterskerk in Puurs. Hier kan men er ruim één maand gratis van genieten. Het kunstwerk is vernoemd naar de godin Gaia uit de Griekse mythologie, waarin zij symbool staat voor de Aarde. Zij is de oermoeder die ontstond uit de Chaos, dat het begin was van alles. Die chaos noemen wetenschappers nu de oerknal.

GAIA staat ook voor de levende planeet. Dat is de Gaia-hypothese van de Britse chemicus James Lovelock en de Amerikaanse microbioloog Lynn Margulis. Vanaf de jaren 1960 wijdde Lovelock zijn leven aan dit baanbrekende onderzoek en schreef er vele boeiende boeken over. Binnen deze theorie is de Aarde een zelfregulerend systeem dat de omstandigheden in stand houdt die nodig zijn voor leven. Zijn hypothese werd al snel opgepakt door de milieubeweging, terwijl de wetenschap en de kerk er moeite mee hadden. De kerk vanwege het scheppingsverhaal.

K.I.P.lekker

Vlak voor kerst zag ik mannen aan het werk met een aantal enorme op elkaar gestapelde truckbanden. Aan de bovenkant steken er, in een cirkel geplaatste, brandende tl-vormige lampen uit. Ik vond het maar een rare kerstverlichting.

Ik begrijp nu dat het één van de dertien kunstwerken van de Kunst in Puurs, K.I.P.-route is. Het werk dat ik net heb beschreven is een kunstwerk van de Belgische kunstenaar Xavier Mary uit Brussel. Hij beschouwt industriële objecten als een signaal van het vooruitgangsgeloof en het optimisme van weleer, die ook de kiem van een apocalyptische toekomst in zich dragen. Mijn stapel gigantische banden wordt The Last Guardian genoemd. Het is een onderdeel van Sun Tower & The Guardians of the Four Directions, die o.a. wijzen op verdwenen beschavingen.

Het kunstwerk geeft onze relatie met de zon weer

Op de KIP-website staat dat het kunstwerk onze relatie met de zon weergeeft. In zijn toelichting stelt de kunstkenner zich de volgende vragen: “Verbeeldt deze installatie een toekomst, waarin zon en wind nog de enige bronnen van energie zijn in een wereld die zichzelf compleet uitgeput heeft? Of moeten we het werk als een hulpkreet zien, opgericht voor een stervende aarde? Zou kunst de mens eerder tot bezinning kunnen brengen dan wetenschap?” Ik vind dat kunst een belangrijke rol speelt in de sensibilisering over onze drievoudige planetaire crisis: klimaatverandering, vervuiling en verlies van biodiversiteit.

Luke Jerram

De 50-jarige Luke Jerram is een Britse installatiekunstenaar, die sculpturen, grote installaties van kunstwerken en live kunstprojecten maakt. In 1997 brak hij internationaal door en organiseert jaarlijks tientallen tentoonstellingen in verschillende landen. De hier tentoongestelde GAIA is de Maan, mars en de Zon, één van zijn vier astronomische objecten. Ze bestaan allemaal uit een zeven meter grote bol waarop NASA-beelden zijn bevestigd. De van binnen verlichte en ronddraaiende kunstwerken geven een prachtig beeld van deze hemellichamen.

GAIA toont hoe onbeschrijfelijk mooi de planeet is, waarop ook wij leven. De aarde is een waterplaneet, een blauwwitte planeet met het land als grote en kleine bruine eilanden in de oceaan, die ruim 70 % van het oppervlak beslaat. Je ziet geen landsgrenzen op die continenten. Door de manier waarop het kustwerk is opgehangen, wordt het landijs op Antarctica geaccentueerd. Europa verdwijnt achter de bolling ervan.

GAIA toont hoe onbeschrijfelijk mooi de planeet is, waarop ook wij leven

Op mijn vraag aan Luke Jerram of dat met opzet is gebeurd of dat er een bepaalde visie achter zit, krijg ik geen antwoord. Wel schrijft hij dat dit afhangt van waar de toeschouwer staat. Ook overweegt hij GAIA eens op zijn kop te hangen, zodat het Europees-Aziatisch continent wordt benadrukt. Van mij hoeft dat niet. Jerram denkt, evenals ik, in systemen die elkaar onderling beïnvloeden. Zo kwam hij fietsend langs de kust bij Bristol, op het idee voor het project Museum of the Moon, toen hem de relatie tussen de maan en het grote getijden verschil opviel. Terloops meldt hij dat hij kleurenblind is.

De gemeente Puurs-Sint-Amands heeft gezorgd voor een speciaal programma rondom GAIA, terwijl de kerk de nodige Bijbelteksten op een stoel heeft gezet. Er is Voorlezen onder de aarde voor kinderen en Oorverwarmer, een kleinkunstconcert van het Pantoffeltrio. Wat echter ontbreekt is aandacht voor onze klimaatnoodtoestand, de encycliek Laudato Si' van paus Franciscus en de Ecokerk.

Rode kaart

Men is de geschiedenis vergeten, terwijl een mondiale klimaatstorm opsteekt, de biodiversiteit afneemt en wij ons milieu en daarmee onszelf vergiftigen

Het afgelopen jaar was bij ons het natste jaar ooit. Het was ook het jaar waarin 70 landen verkiezingen organiseerden. Ongeveer de helft van de wereldbevolking heeft gestemd. De belangstelling voor het milieu is afgenomen. In Europa zien we een opschuiving naar extreemrechts. Blijkbaar is men de geschiedenis vergeten, terwijl een mondiale klimaatstorm opsteekt, de biodiversiteit afneemt en wij ons milieu en daarmee onszelf vergiftigen.

In 2023 flirten we nog met de in 2015 door de politiek opgelegde ‘magische’ grens van een opwarming van 1,5oC. Acht jaar na dit met veel bombarie aangekondigde politieke besluit is de wereldwijde opwarming 1,62°C boven het pre-industriële niveau! Voor de zoveelste keer hebben we weer, ondanks de retoriek van politici en dankzij de tegenwerking van klimaatminister Zuhal Demir, ‘het warmste jaar ooit’. Dit alles betekent miserie voor iedereen.

De Vlaamse Grootouders voor het Klimaat zetten zich in voor een leefbare en eerlijke toekomst van onze kinderen en kleinkinderen

De Vlaamse Grootouders voor het Klimaat zetten zich in voor een leefbare en eerlijke toekomst van onze kinderen en kleinkinderen. Dat is een heroïsche en bitter noodzakelijke zaak. Dat blijkt uit het op 13 januari 2025 door UNICEF gepubliceerde rapport Prospects for Children in 2025: Building Resilient Systems for Children’s Futures, over de toekomst van onze kinderen. Zij worden keihard getroffen door onze klimaatverandering. De VN spreekt zelfs van een nieuw tijdperk van crisis voor kinderen, omdat wereldwijde conflicten intensiveren en de ongelijkheid toeneemt. Is dat onze erfenis? Je kan daar iets aan doen door de Grootouders te steunen.