Op 24 maart stelde de Europese Unie, met succes, een ingrijpende hervorming voor van de voorwaarden voor het behoud van het rijbewijs. Dat initiatief maakt deel uit van het ambitieuze ‘Vision Zero’-project, dat tot doel heeft het aantal verkeersdoden op de Europese wegen tegen 2050 volledig tot nul te reduceren. In tegenstelling tot wat op sociale media wordt beweerd, is er geen vaste leeftijd vastgesteld voor het automatisch intrekken van het rijbewijs.
S-Plus vindt het ‘Vision Zero’-project bewonderenswaardig en duidelijke maatregelen zijn zeker nodig. Wel mogen we niet uit het oog verliezen dat de nieuwe richtlijnen moet zorgen voor een evenwicht tussen verkeersveiligheid en persoonlijke onafhankelijkheid. Want deze kwestie raakt diep aan de waardigheid en het dagelijks leven van miljoenen oudere Europeanen.
Geldigheidsduur van het rijbewijs
Het voorstel van Europarlementariër Karima Delli beoogt de invoering van een verplichte medische controle om de vijftien jaar voor alle bestuurders, ongeacht hun leeftijd. Deze universele aanpak heeft tot doel regelmatig de fysieke en cognitieve vaardigheden te controleren die nodig zijn om veilig te rijden, zonder specifiek op ouderen te richten.
De geldigheidsduur van het rijbewijs wordt gelijkgeschakeld over de lidstaten heen. Indien het rijbewijs ook als nationaal identiteitsbewijs geldt (wat voor België niet van toepassing is), dan is de geldigheidsduur 10 jaar. Lidstaten krijgen de vrijheid om te bepalen welke stappen nodig zijn om een nieuw rijbewijs aan te vragen (bv. examens of verklaring op eer). Een oogtest en een cardiovasculaire evaluatie zouden wel onderdeel uitmaken van de procedure.
Lidstaten zullen bovendien vrij zijn om vanaf 65 jaar een kortere geldigheidsduur op te leggen. België was hier in het verleden geen voorstander van, al is de politieke realiteit in ons land ondertussen wel anders met nieuwe regeringen op regionaal en federaal niveau. Hoe België zich hiertegen zal verhouden, blijft dus nog een open vraag.
Digitaal rijbewijs
Daarnaast wordt tegen 2030 het rijbewijs digitaal via de smartphone. Het wordt in alle lidstaten erkend en moet tegen 2030 de norm worden. Bestuurders zullen wel nog een fysiek rijbewijs kunnen aanvragen. België overweegt om het digitale rijbewijs al in 2029 in te voeren.
Mobiliteit en onafhankelijkheid van ouderen in het geding
Voor veel ouderen, vooral in landelijke of voorstedelijke gebieden die slecht bereikbaar zijn met het openbaar vervoer, is de auto veel meer dan alleen een vervoermiddel. Het is een essentieel instrument voor hun zelfstandigheid, dat hen toegang geeft tot medische zorg, winkels en een actief sociaal leven.
Het vooruitzicht van een intrekking van het rijbewijs zonder individuele beoordeling geeft dan ook aanleiding tot gerechtvaardigde bezorgdheid. De Franse vereniging ‘40 millions d’automobilistes’ heeft zich terecht krachtig verzet tegen elke maatregel die bestuurders uitsluitend op basis van hun leeftijd stigmatiseert, en wijst erop dat uit de statistieken blijkt dat jonge bestuurders oververtegenwoordigd zijn in ernstige ongevallen.
Technologische vooruitgang en mobiliteit
De autotechnologie ontwikkelt zich tegenwoordig op een razendsnel tempo. Steeds vaker zien we dat auto’s uitgerust worden met allerlei hightech gadgets en systemen die het rijden veiliger, efficiënter en comfortabeler maken. Denk bijvoorbeeld aan zelfrijdende auto’s, die steeds meer terrein winnen en die steeds beter in staat zijn om zelfstandig te navigeren. Ook zijn er steeds meer auto’s met verbeterde rijassistentiesystemen die de bestuurder ondersteunen bij het rijden, bijvoorbeeld door te waarschuwen voor gevaarlijke situaties op de weg of door automatisch de snelheid aan te passen aan de omstandigheden. Deze innovaties kunnen ervoor zorgen dat mensen met een licht verminderde rijvaardigheid langer veiliger kunnen blijven rijden.
Graag een evenwichtige aanpak van de verkeersveiligheid
Voor S-Plus moet dit debat gevoerd worden, want het gaat veel verder dan alleen de regelgeving en raakt aan onze collectieve opvatting over ouder worden. Hoe kunnen we het respect voor de autonomie van ouderen verzoenen met de noodzaak van verkeersveiligheid?
De ervaring van landen die al periodieke beoordelingssystemen hebben ingevoerd, toont aan dat een genuanceerde en respectvolle aanpak kan werken. De uitdaging bestaat er nu in een harmonieus Europees kader uit te werken dat de verkeersveiligheid garandeert en tegelijkertijd de waardigheid en onafhankelijkheid van senioren in hun dagelijkse mobiliteit behoudt.
Akkoord nog niet definitief
Om het als Europese verordening doorgevoerd te krijgen, moet het akkoord door de Europese tripartite (de Europese Raad, de Europese Commissie en het Europees parlement) goedgekeurd worden. Van zodra de Europese verordening in voege treedt, heeft elke lidstaat vier jaar de tijd om de richtlijnen te vertalen in nationale wetgeving. Dat betekent dat we tegen 2030 grote veranderingen kunnen verwachten.
S-Plus maakt alvast zijn bezorgdheden over aan de betrokken ministers in de Vlaamse en federale regering.