Hebben deze nieuwigheden gevolgen voor jou?
Het liefst zouden we in alle vrijheid zelf bepalen wie na onze dood het huis waar we jarenlang voor afbetaald hebben, of onze zorgvuldig vergaarde spaarcenten krijgt. De hervorming van het erfrecht streeft naar een grotere vrijheid om je nalatenschap te regelen. Maar hoever gaat die vrijheid vanaf nu?
Erfovereenkomsten ruimer toegelaten
Afspraken maken over de verdeling van je nalatenschap was, op een paar strikte uitzonderingen na, absoluut verboden. Dat principiële verbod blijft ook met de nieuwe regeling behouden, maar de uitzonderingen op het verbod worden uitgebreid. Daarom introduceert de wetgever de zogenaamde ‘erfovereenkomsten’. Maar die zullen bijvoorbeeld nog altijd niet toelaten dat erfgenamen onderling de goederen van hun ouders gaan verdelen (‘jij neemt het appartement aan zee, ik krijg de spaarpot van mama’). Het zal evenmin gaan over de verdeling van de goederen tussen de overlevende ouder en zijn of haar kinderen. Met een erfovereenkomst zullen ouders ook niet kunnen beslissen wie mag erven en wie niet.
Eén of 2 ouders zullen met al hun kinderen een globale erfovereenkomst of familiaal pact kunnen sluiten. De bedoeling van dergelijke overeenkomsten is het streven naar een ‘fair’ evenwicht tussen de kinderen. De schenkingen, genoten voordelen en de persoonlijke situatie van de kinderen zullen bij wijze van spreken op een weegschaal geplaatst worden. Ouders die in het verleden een kind op een bepaalde manier hebben bevoordeeld, bijvoorbeeld door dure studies in het buitenland te financieren of door jaren gratis op de kleinkinderen te letten, zullen de financiële scheeftrekking tussen de kinderen kunnen goedmaken. Door op voorhand te anticiperen op bepaalde problemen die zich zouden kunnen voordoen bij de verdeling van de nalatenschap, kunnen latere conflicten en discussies tussen de kinderen worden vermeden.
Daarnaast zullen erfgenamen ook erfovereenkomsten kunnen opstellen over specifieke aspecten van een schenking of erfenis. Zo zullen erfgenamen bijvoorbeeld een definitieve waarde kunnen ‘plakken’ op een schenking, wat vandaag de dag niet kan.
Vrij beschikken over de helft van je vermogen
Bewust alleenstaande ouders, nieuw samengestelde gezinnen, pluskinderen … het traditionele gezin waar de 2 ouders harmonieus samenleven tot de dood hun scheidt, is al lang niet meer de norm. Nieuwe tijden vragen om nieuwe wetten. De nieuwe regels betekenen meer beschikkingsvrijheid voor de erflater.
In het nieuwe erfrecht wordt de omvang van de reserve en het beschikbaar deel niet meer bepaald door het aantal kinderen. Ongeacht het aantal kinderen, is de reserve gelijk aan de helft van de nalatenschap. Deze helft moet opgesplitst worden door het aantal kinderen, dus hoe meer kinderen hoe kleiner de reserve van ieder kind. Over de andere helft van het vermogen kan vrij beschikt worden.
Dit betekent concreet dat je over meer ‘bewegingsmarge’ beschikt om aan de personen van je keuze (al dan niet familie) te schenken of te legateren, zonder dat de reserve van je kinderen hierdoor wordt aangetast. Goed nieuws voor wie wil schenken of een testament opstellen in het voordeel van bijvoorbeeld een feitelijk samenwonende partner of stiefkinderen. Dit biedt ook de mogelijkheid om je kinderen ongelijk te behandelen en bijvoorbeeld een kind met bijzondere noden meer na te laten.
Gelijke schenkingen blijven niet gelijk
In sommige gevallen kunnen de nieuwe regels de bestaande successieplanning in de war sturen van mensen die al schenkingen hebben gedaan. Zo zullen er bijvoorbeeld nieuwe methodes voor de waardering van schenkingen zijn.
Stel: je hebt 3 kinderen, die je elk op hun 25ste verjaardag 25 000 euro hebt geschonken. In jouw ogen hebben ze elk evenveel gekregen. Met het nieuwe erfrecht is dat niet langer het geval, want de waarde van de schenkingen wordt geïndexeerd vanaf de schenking tot je overlijden. Oudere schenkingen zullen dus zwaarder doorwegen dan de schenkingen die je later hebt gedaan. Die bedragen moeten dan tussen je kinderen verrekend worden bij de resterende erfenis.
Reserve
Bepaalde erfgenamen hebben recht op een minimumdeel van jouw nalatenschap, de zogenaamde ‘reserve’. Deze reserve is onaantastbaar. Gevolg: je kan maar over een beperkt deel van je goederen vrij beschikken, het zogenaamde ‘beschikbaar deel’, aangezien het andere deel verplicht aan je ‘reservataire’ erfgenamen moet toekomen.
Indien je vragen hebt, kan je altijd terecht bij een notaris. Een eerste gesprek is doorgaans gratis. Voor meer informatie kan je ook terecht op www.notaris.be.