Zolang iemand leeft, moet hij dat voluit kunnen doen

Naar aanleiding van het verschijnen van haar nieuwe boek ‘Verplant. Waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum’, vragen we haar waarom haast niemand vandaag in een woonzorgcentrum wil wonen en hoe we dat kunnen veranderen.

Wat is de belangrijkste reden waarom de meeste mensen het zo’n vreselijk idee vinden om naar een woonzorgcentrum te verhuizen?

Ann Peuteman: “Veel ouderen zijn bang dat ze er de touwtjes over hun eigen leven helemaal uit handen zullen moeten geven. Vaak is dat terecht. Om te beginnen kunnen bewoners in de meeste woonzorgcentra niet meer op hun eigen ritme leven. Ontbijten, wassen, lunchen, een wandeling maken: alles gebeurt volgens een strikt schema. Zelfs over iets simpels als de keuze tussen een bad of een douche kun je op nogal wat plaatsen niet meer zelf beslissen. Het is vooral door dat beeld – dat in een aantal woonzorgcentra ondertussen gelukkig achterhaald is – dat veruit de meeste mensen niet naar een woonzorgcentrum willen verhuizen.”

Spelen financiële redenen ook een rol?

Ann Peuteman: “De prijs voor een rusthuisverblijf stijgt meer dan dubbel zo snel als de algemene levensduurte. In Vlaamse woonzorgcentra bedraagt de dagprijs, die minstens de huur van de kamer, de maaltijden en de verpleging dekt, nu gemiddeld 60 euro. Maandelijks komt dat neer op een factuur van 1790 euro, terwijl het gemiddelde pensioen van een Belgische werknemer ongeveer 1300 euro bedraagt. Naast die dagprijs kunnen woonzorgcentra nog supplementen aanrekenen voor onder meer internet en telefonie, de was, een pedicurebehandeling, een kapbeurt of geneesmiddelen. Door de hoge facturen is het armoederisico van ouderen in een woonzorgcentra groter dan bij de groep die thuis woont. Hoog tijd dus om het systeem bij te schaven.”

 “Jaren geleden al werd beslist om voor ouderen die zorg nodig hebben een soort persoonsvolgende financiering op te zetten, zoals vandaag in de gehandicaptenzorg bestaat. Op termijn zouden mensen een ticket moeten krijgen waarmee ze zelf zorg kunnen aankopen. Al zal dat nog wel even duren, want de Vlaamse overheid start pas vanaf 2023 proefprojecten op. Om écht het verschil te maken, zou de overheid eigenlijk een maximumfactuur voor woonzorgcentra moeten invoeren, naar analogie met die voor gezondheidszorg.

Al is de enige zaligmakende oplossing natuurlijk een fatsoenlijk pensioen voor iedereen. In het regeerakkoord van de federale regering De Croo staat dat het minimumpensioen ‘in de richting van 1500 euro’ zal worden opgetrokken. Als die belofte wordt ingelost, zou een rusthuisverblijf voor een grote groep mensen toch al een beetje betaalbaarder worden.”

‘Wie in rusthuis woont, gaat snel dood’, wordt vaak gezegd. Klopt dit?

Ann Peuteman: “Dat is ook zo. Volgens verschillende onderzoeken woon je gemiddeld maar 2 jaar in een woonzorgcentrum. Zelf vinden de meeste bewoners dat de normaalste zaak van de wereld.  Een woonzorgcentrum is nu eenmaal je laatste woonplaats. Daar moeten we eerlijk over zijn. Maar dat wil niet zeggen dat de bewoners in die laatste jaren of maanden niet meer willen léven. Nu denkt men nog te vaak dat ze alleen nog goed verzorgd moeten worden zodat ze hun dagen comfortabel kunnen doorbrengen. Fout natuurlijk. Daarom vragen sommige woonzorgcentra systematisch aan alle bewoners wat ze nog uit het leven willen halen. Roger Lybaert (89), bijvoorbeeld, antwoordde op die vraag dat hij weer zou willen schilderen. Daarop richtte het personeel in de gang een hoekje met een schildersezel voor hem in. Ondertussen organiseert hij er ook rondleidingen voor nieuwe bewoners.”

Waarom zou je wonen in een woonzorgcentrum aanraden?

Ann Peuteman: “Dat doe ik niet. Ik vind alleen dat het een valabel alternatief zou moeten zijn en dat is het vandaag in veel gevallen niet. Vandaag zijn er heel wat ouderen die thuis wegkwijnen van eenzaamheid en wellicht beter af zouden zijn in een woonzorgcentrum, waar er voor hen wordt gezorgd en ze gezelschap hebben van generatiegenoten. Ik vind het onaanvaardbaar dat zij een woonzorgcentrum nu zelfs niet overwegen door de hoge kostprijs, het slechte imago van de sector of de angst dat ze hun hele leven dan uit handen zullen moeten geven.”

Zal de ervaring tijdens de coronacrisis zorgen voor een ommekeer in onze ouderenzorg?

Ann Peuteman: “Ik hoop het. Of de overheid er écht lessen uit heeft getrokken, valt nog af te wachten. Het vrijmaken van extra budget is al een goed signaal, maar er is meer nodig om een vergaande verandering teweeg te brengen. Daarvoor moet het hele financieringssysteem en zeker ook de personeelsnorm worden herbekeken. Genoeg geschikt zorgpersoneel is een absolute voorwaarde om woonzorgcentra toe te laten zich aan hun bewoners aan te passen in plaats van andersom, zoals nu nog vaak het geval is.

Daarnaast moeten de woonzorgcentra zelf natuurlijk ook hun rol spelen. Op dat vlak ben ik best optimistisch. In volle crisis heb ik gezien hoe sommige woonzorgcentra hun bewoners, binnen de wettelijke regels, zelf over het toelaten van bezoek lieten beslissen of met kleine leefgroepen gingen werken om besmette en gezonde bewoners uit elkaar te houden. Natuurlijk hebben ze daaruit geleerd en ik merk dat er een grote openheid is om minstens na te denken over verbeteringen en veranderingen.”

Welke rol kan S-Plus spelen?

Ann Peuteman: “Hoewel S-Plus en andere organisaties vaak erg actief zijn in woonzorgcentra, vertellen veel bewoners me dat ze niet weten waar ze met hun vragen of verzuchtingen terecht kunnen. Een neutraal luisterend oor, dát is wat ze nodig hebben. Zelf heb ik trouwens ook plannen voor een initiatief dat aan die behoefte tegemoet komt. Hopelijk maakt de overheid snel werk van het aanstellen van een ouderenrechtencommissaris die opkomt voor de belangen van 80-plussers. Maar ook die zal pas iets ten goede kunnen veranderen als zij of hij in de eerste plaats luistert naar degenen over wie het écht gaat.”

‘Verplant. Waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum’ van Ann Peuteman werd uitgegeven door Uitgeverij Vrijdag. Het boek is te koop in de boekhandel of online aan de richtprijs van € 20.

Dit is een artikel uit S-Plus Mag april 2021. Lees hier nog meer artikels.