Zet u onze zorg in de uitverkoop? Open brief aan onze Vlaamse volksvertegenwoordigers

Begin deze maand keurde de commissie binnenlands bestuur van het Vlaams parlement in spoedzitting het ‘privatiseringsdecreet van de zorg’ goed. Publieke zorgaanbieders zullen dan een privévereniging of vennootschap kunnen oprichten. Ze kunnen er hun erkenningen, personeel en subsidies aan overdragen en privé-investeerders aantrekken. Hiermee wordt de rode loper uitgerold voor de commercialisering in de zorg.

De Vlaamse Raad voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, een adviesorgaan van de Vlaamse overheid kantte zich eind vorige maand formeel tegen de hervorming. Ook zorgorganisaties trekken aan de alarmbel en richten zich in een open brief tot de Vlaamse volksvertegenwoordigers. Ze maken zich zorgen over dalende kwaliteit en toenemende druk op het personeel.

Lees hieronder de open brief die werd ondertekend door verschillende ziekenfondsen en verengingen waaronder S-Plus.

Open brief aan onze Vlaamse volksvertegenwoordigers

Wat kost het en wat brengt het op? Zijn dat de vragen die we ons binnenkort vooral zullen stellen in de zorg? Kost het te veel, dan doen we het niet. Brengt het te weinig op, dan doen we het ook niet. Over zo’n horrorscenario beslist u vandaag mee. Stemt u vóór het voorstel tot wijziging van het decreet lokaal bestuur, dan drijft u de zorg onvermijdelijk in handen van de commercie. 

Wat voorafging

Donderdag 1 juli keurde de commissie binnenlands bestuur van het Vlaams parlement in spoedzitting  het zogenaamde “privatiseringsdecreet van de zorg” goed. Het decreet maakt het in de toekomst mogelijk voor publieke zorgaanbieders om een privévereniging of vennootschap op te richten. Ze kunnen er hun erkenningen, personeel en subsidies aan overdragen en privé-investeerders aantrekken. Nu staat de goedkeuring op de agenda van het voltallige Vlaams parlement. De Vlaamse meerderheid wil deze decreetswijziging kost wat kost nog goedgekeurd zien vóór het zomerreces. Ondanks de vele kritische stemmen in de sector én ondanks het uitgesproken negatieve advies van de Vlaamse Raad WVG. Het heeft er alle schijn van dat hier een race tegen de klok wordt gelopen met als doel alle protest de kop in te drukken en een fundamenteel debat uit de weg te gaan. En dat voor een beslissing die bepalend is voor de toekomst van zorg en welzijn in Vlaanderen.

Met haar beslissing legde de commissie binnenlands bestuur een onomwonden negatieve beoordeling van het belangrijkste adviesorgaan voor het beleidsdomein welzijn, volksgezondheid en gezin zonder bijkomend debat ostentatief naast zich neer. Dat is du jamais vu. De Raad is immers samengesteld uit de fine fleur van al wie actief is in zorg en welzijn: werkgevers, werknemers, gebruikersorganisaties, ziekenfondsen en experten. De Raad keurde het advies goed op 28 juni, precies vijf werkdagen nadat de vraag werd gesteld. En dat met een overgrote meerderheid: 22 stemmen voor en 3 tegen. Het advies is vernietigend voor de gevraagde wijziging van decreet en laat aan duidelijkheid niets te wensen over: “De raad vreest dat het voorstel een negatieve impact zal hebben op het hele beleidsdomein welzijn, volksgezondheid en gezin, omdat het ingrijpt op een aantal fundamenten van het Vlaamse zorg- en welzijnssysteem en de commercialisering in zorg en ondersteuning faciliteert.”

De rode loper uitgerold voor de commercialisering

Het advies ligt in de lijn van de vele opinies en kritische stemmen die te horen waren vanuit alle hoeken in Vlaanderen: dit decreet zet de deur wagenwijd open voor de commercialisering van onze zorg. Niet alleen de ouderenzorg, maar veel breder: het gaat evengoed om jeugdhulp, kinderopvang, geestelijke gezondheidszorg… Er is amper oog voor de mogelijke gevolgen voor de zorggebruiker. Het decreet bevat onvoldoende garanties voor de betaalbaarheid van zorg, kwaliteit en voor een herinvestering van de winst in de zorg. Door aparte vzw’s en nv’s op te richten, en private investeringen aan te trekken, zullen lokale besturen misschien wel besparen. Maar het is niet ondenkbaar dat de factuur voor de zorggebruiker net zal stijgen. Als private partners betrokken worden of bepaalde aspecten van de organisatie zelfs uitbesteed worden aan hen, gaan daar onvermijdelijk ook winstverwachtingen mee gepaard. Met de verkoop van vastgoed aan een commerciële speler bijvoorbeeld, kan een lokaal bestuur wel één keer geld ophalen, maar daarna moeten er jarenlang hoge huurkosten betaald worden.

Publieke middelen kunnen op die manier zonder garanties in handen komen van privé-investeerders wie het niet te doen is om zorg, maar om zoveel mogelijk rendement uit te keren aan de aandeelhouders. Aantrekken van privékapitaal is allerminst een vrijblijvende aangelegenheid. Het is zoeken met een vergrootglas naar het concept sociale onderneming in dit decreet. Er zijn ook terechte zorgen om het personeel dat naar die nieuwe entiteiten zal worden overgedragen. Op welke loon- en arbeidsvoorwaarden zullen zij kunnen rekenen?

Precies een jaar geleden publiceerde Apache een onderzoeksdossier waarbij het de geldstromen in de commerciële ouderenzorg ongenadig blootlegde en de gigantische bedragen becijferde die vanuit de sector hun weg vonden naar de aandelenportefeuilles. De gegarandeerde overheidssubsidies maken dat zorg en welzijn voor commerciële spelers aantrekkelijke investeringen zijn. De winstlogica zorgt ervoor dat het risico dat net de meest kwetsbare groepen de dupe worden, geen waanbeeld is. Er valt nu eenmaal meer winst te rapen bij “gemakkelijke”, minder complexe doelgroepen. De doelstelling is zogenaamd het creëren van een “gelijk speelveld”. Het resultaat zal zijn dat dit een speelveld zal zijn volgens de wetmatigheden van het bedrijfsleven. Zorg als koopwaar dus, waarbij de ene publieke zorgaanbieder niet zal kunnen achterblijven bij de andere.

Beslis niet te snel

Beste parlementsleden, vergis u niet. Met dit decreet krijgen private investeerders wel degelijk veel meer macht over de zorg in Vlaanderen. Voorbeelden uit het buitenland tonen dat verregaande privatisering meestal geen succesverhaal is, integendeel. Alle ondertekenaars van deze brief pleiten ervoor om meer tijd te nemen voor dit dossier. Er moet een grondig debat komen; de ingebouwde garanties voor kwaliteit, gevolgen voor de zorggebruiker en het herinvesteren van de winst in zorg moeten duidelijker en transparanter zijn. Haastwerk is hier allerminst aangewezen. Het speelveld moet inderdaad gelijk zijn. Maar niet via de weg van de ongebreidelde privatisering. Wie kapitaal investeert, wil rendement. Dan zal u en uw naasten geen betere zorg geven.