Aanbevelingen S-Plus Basisbereikbaarheid

Mobiliteit staat voor vrijheid. Vlaams onderzoek naar ons verplaatsingsgedrag stelt dat we ons gemiddeld drie keer per dag verplaatsen. Spijtig genoeg is dat niet voor iedereen even vanzelfsprekend. Ondanks onze Vlaamse relatief uitgebreide infrastructuur zijn heel wat mensen, waaronder veel ouderen, niet zo mobiel dan wordt verondersteld. We kunnen gerust zeggen dat ze ‘vervoersarm’ zijn.

Mobiliteit is een basisrecht. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (art. 13, §1) stelt duidelijk: “Iedereen heeft het recht zich vrijelijk te verplaatsen en te vertoeven binnen de grenzen van elke staat.” Toch botst dit recht op grenzen. Denk maar aan de talloze en ellenlange files en de milieuschade dat het hyperdrukke verkeer met zich meebrengt.

Als we spreken over mobiliteit hebben we het in feite over bereikbaarheid. Met andere woorden, zijn de belangrijke plaatsen in onze samenleving wel voor iedereen bereikbaar? Vervoer wordt op die manier een middel en speelt dan een rol in het groter geheel van woon-en vestigingsbeleid. Het is dan ook beter om te spreken van het recht op bereikbaarheid.

Om volwaardig te kunnen deelnemen aan onze samenleving is een zekere mobiliteit cruciaal. Maar de combinatie van gebrekkige infrastructuur met beperkte persoonlijke vaardigheden maakt tal van mensen vervoersarm: ouderen, zorgbehoevenden, mensen met een fysieke beperking, mensen zonder rijbewijs, plattelandsbewoners, etc. Vooral de socio-economische positie is een bepalende factor bij vervoersarmoede. Voor wie niet over voldoende middelen beschikt om een eigen (aangepast) vervoersmiddel aan te schaffen of het openbaar vervoer te gebruiken, wordt bereikbaarheid een serieuze uitdaging. Een tweede grote risicofactor is een beperkt (mobiel) sociaal netwerk. Want  carpooling of ‘meerijden met’ is dan niet aan de orde bijvoorbeeld. Ten slotte is minder mobiel zijn een belangrijke dimensie in socio-economische uitsluiting. Want je geraakt immers niet op een verenigingsactiviteit, bij de gepaste medische zorg of het laat je niet toe om aan vrijwilligerswerk te doen. Op die manier krijg je een continue versterking van maatschappelijke uitsluiting door vervoersarmoede. Samen met de armste bevolkingsgroepen, verplaatsen ouderen, (alleenstaande) vrouwen met kinderen zich het minst, traagst en met het kleinste bereik.

Basisbereikbaarheid

Met het Vlaamse regeerakkoord van 2014-2019 zet Vlaanderen in op vraaggericht mobiliteitsbeleid onder de noemer van basisbereikbaarheid. Dit principe verschuift dus de nadruk van mobiliteit naar bereikbaarheid en legt de focus op nabijheid van bestemmingen en gemeenschappelijke voorzieningen.

Een mooi principe, maar

• Zet vervoersarmoede op de agenda
  Er is nood aan sensibilisering. Want vervoersarmoede raakt verschillende beleidsdomeinen zoals mobiliteit, welzijn, sociale economie en ruimtelijke ordening.
• Verlaag de financiële drempels van mobiliteit
  Zorg voor eenduidige betaalbare en uniforme tarieven voor openbaar vervoer.
• Zorg voor voldoende en kwalitatief aanbod
  Investeer voldoende, optimaliseer en stem het openbaar vervoer beter af (rijtijden, bereik, aansluitingen). Daarnaast moet vervoer op maat bekeken worden vanuit de nood aan een kwaliteitsvollere, betaalbare en toegankelijke dienstverlening. Zorg voor een voldoende breed tijdsvenster. Blijf waken over de kwaliteit van het aanbod.
• Optimaliseer informatieverstrekking en dienstverlening
  Vergroot de leesbaarheid, toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid van digitale en offline informatie. Investeer in een centraal aanspreekpunt, of gratis nummer waar accurate, verstaanbare en correcte informatie wordt gegeven.
• Optimaliseer de gebrekkige infrastructuur
  Zet in op nabijheid van diensten, verbeter (bel)busroutes in functie van bestemmingen, verbeter de fietsinfrastructuur
• Zorg dat er adequate aansluiting is tussen vervoerregio’s.
  Bereikbaarheid stopt niet aan de grenzen van de regio.

Referentie:

Mobiel 21 vzw, Dossier vervoersarmoede vandaag, 2015

Supporters Openbaar Vervoer; Aandachtspunten rond Basisbereikbaarheid, 2021